tựa chính, ''nghĩ về bài thơ 'đây thôn vĩ dạ'/ châu thạch
t-van.net/
'đây thôn vĩ dạ', có phải được cảm thụ
bởi hàn mặc tử bệnh hoạn ?'
bài viết: châu thạch
Nếu người ta tốn rất nhiều giấy mực, viết về Hàn Mặc Tử; thì, trong đó một phần không nhỏ, [vì] bài thơ Đây thôn Vĩ dạ:
Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
Nhìn nắng hang cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
Gió theo lối gió, mây đường mây
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay ...
Thuyền ai đỗ bến sông Trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?
Mơ khách đường xa khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra ...
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đặm đà?
THƠ HÀN MẶC TỬ
Một bài thơ hay; nhưng thật khó dùng lời diễn tả được hết cái hay. Đọc những bài bình thơ trên báo chí; [hoặc], những bài giảng văn trong sách [giáo khoa]; tôi càng thấy rối bòng bong thêm -- vì, có nhiều người đã nặn ra những ý tưởng; tôi cho thiếu chính xác ...
Xin điểm qua vài lời nhận xét, lời bình ấy:
1. - bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ tả về một vùng quê [trên] đất nước Việtnam.
2. - ... 'lá trúc che ngang mặt chữ điền': 'nét vẽ thần tình gợi tả vẻ kín đáo, duyên dáng của người em gái
thôn Vĩ.
3.- sự nổi lọạn trong thi pháp Hàn Mặc Tử ở chỗ: mạch thơ biến đổi bất ngờ, qua 3 cảnh trong 3 khổ thơ. Cảnh + người trong bài thơ, chỉ mang một phần hoài niệm về một thời gian quá vãng; còn lại chỉ là ảo giác siêu hình.
4 - 'Đây thôn Vĩ dạ', một thế giới mong manh; được cảm thụ bởi một nhà thơ bệnh hoan?
Còn nhiều; và, còn nhiều những ý tưởng, lời bình thơ, khác lạ.
Tôi chỉ nêu ra đây lập luận chính + ý kiến khác với họ -- mong quý vị độc giả đọc, thảo luận; để cùng nhau
sáng tỏ.
a) tả về một vùng quê Việt nam:
Quý vị nào đã đi nhiều, tất sẽ biết: không một vùng quê Việtnam nào giống như thôn Vĩ dạ cả -- cũng không có một làng quê Việtnam nào giống như thôn Vĩ dạ cả. Họa chăng ở một thôn, một làng nào đó; có vài điểm na ná như thôn Vĩ thôi.
Thôn Vĩ dạ giống như một cô gái thuộc dòng tôn thất diễm lệ, yêu kiều, đài các, kiêu sa+ thanh nhã; chỉ có ở Huế -- đặc sệt l[ở] Huế.
Vĩ dạ xưa kia cũng như [bây giờ], tuy có người làm nông; đa số là chức sắc hoàng tộc, nhân viên cao cấp nhà nước cư ngụ -- cho nên cách xếp nhà cửa, vườn tược; lối đi hài hòa, thanh nhã, không giống một làng quê nào [trên đất nước] Việtnam.
Đó chính là một thôn trong lòng kinh đô xa xưa;trong lòng thành phố Huế [bây giờ]. Nếu một nhà văn, một nhà thơ [nào đó] muốn tả cảnh một vùng quê Việtnam, thường đưa ra hình ảnh lũy tre làng, dòng sông xanh, con trây, cái cày, ô thôn nữ gánh lúa về; chớ mấy ai lại tả vườn xanh như ngọc, dòng nước buồn thiu, cô gái áo
trắng -- như Hàn Mặc Tử đã mô tả.
Đây thôn Vĩ dạ theo tôi; [thì] Hàn Mặc Tử không tả cảnh một vùng đồng quê Việtnam tiêu biểu nào; [ông] chỉ tả đích thị thôn Vĩ dạ, một thắng cảnh cá biệt; có 1 không 2 ở cố đô Huế .
Sách giáo khoa, nhà trường dạy cho học sinh : đây, cảnh một vùng đồng quê Việt nam, buộc các em phải nặn óc làm bài tập; thì, chẳng khác gì một thư sinh cắp sách đến trường; rồi bảo các em tả 'em bé chăn trâu' vậy.
b) nét vẽ 'lá trúc che ngang':
Tôi chưa hề đọc sách nào, chưa từng nghe ai cho rằng: 'người con gái đẹp lại có khuôn mặt chữ điền'.
Đọc trên các sách báo, sách tử vi + các sách nghiên cứu về khuôn mặt, thường thấy giải, như sau :
1) khuôn mặt chữ điền thể hiện đúng là một nam nhân, người có cá tính trung trực, hài hòa, thành đạt.
2) người nữ có khuôn mặt chữ điền [có] tánh kịch cỡm, nóng nảy + nhiều nam tính.
3) điền là ruộng: mặt chữ điền là mặt vuông vức như đám ruộng -- đàn bà cần tròn trịa, đàn ông cần vuông vức.
Nếu muốn diễn tả một khuôn mặt đẹp, bị che bởi lá trúc; tại sao Hàn Mặc Tử không dùng mặt trăng, trái xoan, bông hoa; để làm hình-dung-từ, như bao người khác; lại dùng một khuôn mặt đàn ông, khuôn mặt võ tướng, một khuôn mặt như đám ruộng; để lồng [vào] khung cảnh đạp đẽ thế kia.
Nếu tôi là họa sĩ; tôi sẽ vẽ lại bức tranh;[như] Hàn Mặc Tử đã tả ,'vườn ai có khóm trúc, khóm trúc che bớt một phần mảnh vườn có hàng cau-- mảnh vườn [lại] nằm cạnh dòng sông, có nương bắp trên bờ'.
Theo tôi; 'lá trúc che ngang mặt chữ điền', chỉ [để] che ngang khuôn viên vuông vắn của mảnh vườn .
c) sự nổi loạn + ảo giác trong Đây thôn Vĩ dạ:
Đọc kỹ Đây thôn Vĩ dạ, [tôi] thấy nhà thơ tả 3 cảnh khác nhau, trong 3 khổ thơ.
Khổ thơ thứ 1: tả nắng trên tả nắng trên hàng cau, vườn xanh như ngọc có lá trúc che ngang.
Khổ thơ thứ 2: tả dòng sông có con thuyền đậu+ hoa bắp ở trên bờ.
Khổ thơ thứ 3: không tả, chỉ nói qua loa tà áo trắng cô gái + cảm nghĩ của [cô ta].
qua 3 khổ thơ, Hàn Mặc Tử viết như một bài luận văn tả cảnh một học trò, có nhập đề, có thân bài + kết luận.
Câu thơ này nối câu thơ kia ăn vận, khổ thơ này nối khổ thơ kia hài hòa , hiệp ý; chẳng có chỗ nào có thể [cho] là nổi loạn cả.
Như chúng ta biết, sở dĩ Đây thôn Vĩ dạ hình thành; bởi tác giả cảm hứng khi nhìn thấy bức tranh cô Hoàng Cúc gởi tặng.
Chắc chắn hàng cau, vườn xanh, dòng sông, chiếc thuyền, áo trắng đã được chụp vào trong ảnh + hiện thực trước mắt thi sĩ; khi ông xem ảnh.
Nhìn vào bức ảnh Hàn Mặc Tử đã thấy gì, tả nấy; nếu hư cấu, thì ông hư cấu, thêm 'gió + trăng' -- thi nhân nào cũng thường nghĩ tới những hình ảnh ấy, khi làm thơ.
Có thế nói: 'Hàn Mặc Tử đã tả thực khi sáng tác bài thơ này; nhưng nhờ 'thiên- tứ- thần- thơ', ông làm cho bức ảnh trở nên linh động, 'có biến, có hiện, có thật, có mơ; khác với sự tầm thường' . Đó không phải sự nổi lọạn; lại càng không phải ảo giác, siêu hình của nhà thơ -- [với] tôi, Hàn Mặc Tử rất tỉnh táo, khi nhìn bức ảnh + tả cảnh thôn Vĩ dạ, qua bức ảnh này.
[và] càng tỉnh táo hơn, khi viết:
Gió theo lối gió mây đường mây
Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?
hoặc:
Mơ khách đường xa khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà ?.
THƠ HÀN MẶC TỬ
Tôi không dám luận bàn 2 khổ thơ này, vì nó hay quá; [ở] trình độ tôi, không bình được.
Nhưng hãy đọc đi, đọc lại 2 khổ thơ này; thì bất cứ ai, đều có thể cảm nhận được cảnh đẹp thôn Vĩ dạ ; không thấy cái điên, cái bệnh, [sự] nổi loạn, cái ảo giác siêu hình nằm ở đâu cả.
Vậy thì, Hàn Mặc Tử sáng tác bài thơ này rất tỉnh táo; có chăng; 'ông phát tiết hết được màu sắc, âm thanh tiềm ẩn trong bức ảnh '.
d) Đây thôn Vĩ dạ , [một] thế giới mong manh, được thụ cảm bởi một nhà thơ bệnh hoạn?
Tôi không biết câu hỏi này, là 'khen hay chê' -- rõ ràng 'thôn Vĩ dạ' không phải thế giới mong manh -- nhà thơ cũng không phải vì bệnh hoạn, [để] thụ cảm cái mong manh này.
'Thôn Vĩ dạ' [bây giờ] vẫn còn đó; nhà có cao lên, đường có rộng ra; nhưng, vườn, sông, trăng+ con người vẫn tồn tại y nguyên.
Sở dĩ Hàn Mặc Tử viết Gió theo lối gió mây đường mây -- ông đã từng thấy dòng sông, nương bắp; khuất dưới vườn cây, ẩn sau lũy tre -- do đó, khi gió thổi, mưa trên cao bay mau; nhưng, nước + hoa bắp dưới thấp [vẫn] chỉ xao động nhẹ. ... *
Gió theo đường gió mây đường mây ; thấy sao viết vậy, cũng nhờ sự lạc lõng này; phong cảnh trở nên trầm buồn, êm ái, bức tranh [thơ] linh hoạt.
---
* ... - tạm lược một số chữ. (Bt)
Bức ảnh Hoàng Cúc tặng thi sĩ; chụp vào buổi sáng; hay, buổi chiều; ... hình ảnh cô gái áo trắng đứng trong vườn. Ảnh chụp lại không rõ nét, qua một khung cảnh ngoài trời; áo cô gái [màu] trắng, không thể nhìn ra, là lẽ tự nhiên.
Mơ khách đường xa khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra
... xem xong bức ảnh, Hàn Mặc Tử [đặt] xuống; thở dài;:
Ở đây sương khó mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà
THƠ HÀN MẶC TỬ
câu thơ nhắn nhủ tác giả tưởng tượng; như cô gái nhắn nhủ với mình-- một cậu thơ tỉnh táo, ... không mong manh, không thụ cảm như lời bình thơ suy diễn thêm . ...
Đây thôn Vĩ dạ', một bài thơ quá hay; [không cần] hư cấu -- [hư cấu thêm, tất] sẽ làm hư nếp suy tư, [phán đoán] của học sinh; nếu một khi đem dạy ở học đường. []
châu thạch
http://t-van.net/?p=29598
hàn mặc tử [i.e. nguyễn trọng trí 1912- 1940]
(wikipedia)
ngôi nhà của gia đình Hoàng Cúc [ Hoàng thị Kim Cúc] ở thôn Vỹ dạ (Huế)
(ảnh: blog HTLT)
Hoàng Cúc [ Hoàng thị Kim Cúc] thời xuân sắc
(ảnh: blog: HTLT)
