tuổi trẻ tp. hcm : chủ nhật 13-10-2013
họa sĩ nào đang phục chế tranh vô giá
nguyễn gia trí ở saigon
bài viết : quang thi
Từ tháng 9 đến đầu tháng 10, một bức tranh quý hiếm Nguyễn gia Trí vẽ từ 1939, thuộc sở hữu của Lảnh sự quán Pháp (LSQ) tại tp. HCM đã được phục chế âm thầm trong vòng bí mật . Những khách mời từng ghé qua LSQ Pháp , nếu lưu ý, sẽ nhìn thấy bức tranh không đề tên, khổ 3x1. 8m . gồm 9 phên
( bức) sơn mài nhỏ ghép lại, vẽ về đề tài dân gian xưa: bắt cá, rước lễ, chùa, phong cảnh làng quê, vườn tược ...
Bức tranh có mặt cách đây đã 74 năm, nay, đã có những dấu hiệu xuống màu, bụi bám, bong tróc. Từ lâu. LSQ Pháp có ý định phục hồi bức tranh này, nhưng, việc tìm được người thực hiện không phải dễ!
Họa sĩ Nguyễn Lâm, người sau cùng được chọn để phục chế bức tranh, cho biết trước ông thì LSQ đã làm việc với nhiều chuyên gia phục chế Pháp, Nhật, cùng nhiều nghệ nhân rong nước đã từng phục chế cung đình Huế. Họa sĩ Lâm kể:
'... người của LSQ nói với tôi, rằng, các đối tác của họ không am hiểu lắm về tranh sơn mài, , hoặc là LSQ không đồng ý cho đem bức tranh ra ngoài. Chẳng hạn, có người Nhật muốn đưa bức tranh ấy về xưởng vẽ của họ ở Nhật để phục chế, điều kiện này LSQ Pháp không chấp nhận ...'
Trong lúc LSQ Pháp đang bí, thì, người phục chế, thì phương danh họa sĩ Nguyễn Lâm được phát hiện rất tình cơ. Ấy là, trước 3 năm, một học trò người Pháp, họa sĩ Remy Jullien [ đến xin ] học vẽ sơn mài với họa sĩ Lâm. Mỗi năm, họa sĩ Jullien đều tổ chức triển lãm sơn mài ở Paris một lần , mà lần nào tranh cũng bán hết. Qua sự tiến cử từ họa sĩ Jullien, họa sĩ Nguyễn Lâm đã thuyết phục được LSQ Pháp với bề dày kinh nghiệm lẫn đánh giá hiện trạng, cách phục chết bức tranh ra sao? Tuy vậy, phương án phục chế của họa sĩ Lâm vẫn phải gửi về Pháp quốc chờ phê duyệt - dầu rằng chi phí do LSQ Pháp tự túc- còn quyết định sau cùng vẫn tùy thuộc vào chính phủ Pháp . Phải 3 tháng sau, LSQ mới nhận được sự đồng ý về việc phục chế theo phương án họa sĩ Nguyễn Lâm đề ra.
Một hợp đồng lập tức được đưa ra, khoản thù lao thỏa thuận việc phục chế không được tiết lộ, nhưng, điều kiện nghiêm ngặt là không được phép đem bức tranh ra khỏi LSQ, không được phép tiết lộ chi tiết toàn bộ bức tranh; kích thước thật ( dù khổ 3x1, 8m, nhưng thực tế, bức tranh vẩn dư ra vài cm (centimet) ỡ mỗi cạnh, đó là chi tiết bí mật bức tranh ..) - khi mà những tranh Nguyễn gia Trí đã xuất hiện tại các sàn đấu giá ở nước ngoài, thì, LSQ Pháp cẩn trọng bảo vệ bí mật bức tranh như thế nào.
Cảm giác về việc phục chế thành công tranh Nguyễn gia Trí với hoạ sĩ Lâm là một vinh dự. Ông nói :
'... Được phục chết tranh Nguyễn gia Trí là niềm hãnh diện của bất kỳ ai. Những bức tranh của ông, bây giờ, là tài sản [ vô giá ] . Cho nên, nếu ' ê-kíp ' phục chế không hiểu, không giỏi, thì tôi e sẽ làm hư bức tranh, hoặc, làm lệch lạc về màu sắc, nét vẽ .. của bức tranh. Nếu, có người tin tưởng, tôi sẵn sàng phục chế những bức tranh khác của Nguyễn gia Trí . Tiền nong không phải là thứ quan trọng nhất, điều tôi muốn : gìn giữ và bảo vệ những bức tranh [ vô giá] của ông... ! '
***
Nếu Nguyễn gia Trí ( 1908- 1993) là bậc danh họa, tranh của ông đã trở thành tài sản quốc gia : cấm không được đem ra nước ngoài, thì , họa sĩ Nguyễn Lâm cũng là người có hơn 50 năm tay nghề sơn mài Nguyễn Lâm từng là thành viên sáng lập CLB họa sĩ Trẻ Saigon vào những năm 60 , cùng thời với các họa sĩ Nguyễn Trung, Hồ hữu Thủ, Đỗ quang Em, Trịnh Cung ...
Những năm 1980, họa sĩ Nguyễn gia Trí đóng cửa, ít tiếp xúc người ngoài, nhưng, lớp họa sĩ vẽ sơn mài : Nguyễn Lâm, Nghiêu Đề, Hồ hữu Thủ, thì được ông đồng ý cho gặp vài lần. Họa sĩ Lâm nhớ lại vài kỷ niệm trước đây với hoạ sĩ Nguyễn gia Trí :
'... Khi tới nhà thăm, ông [ Nguyễn gia Trí] giao hẹn [ là] không nói chuyện [ về ]hội họa,, vì, chuyện hội họa dài lắm, nói nhiểu dễ ... buồn ngủ. Ai đề nghị ông bái ông làm thầy, ông đều từ chối và nói rằng :' họa sĩ thì không ai dạy ai'. Nhưng với tranh sơn mài, ai' bí' chỗ nào, ông gỡ chỗ đó...'
Phục tài danh họa [ bậc thầy], họa sĩ Lâm sưu tập nhiều tài liệu về cuộc đời, tác phẩm của Nguyễn gia Trí để nghiên cứu , học hỏi. Nhưng, họa sĩ Lâm không thề ngờ có ngày được vinh hạnh phục chế tranh của bậc khai sinh dòng tranh sơn mài nghệ thuật Việtnam,
Ròng rã hàng tháng trời, mỗi ngày 8 tiếng, hoạ sĩ Lâm cùng các con mình; họa sĩ Huyền Lam, Lâm Huỳnh Sơn, Lâm Lan và nghệ nhân Huyền Ly lao vào việc phục chế . Họa sĩ Lâm giải thích, khác với tranh sơn dầu phương tây; phục chế từ bề mặt, [ thì] phục chế tranh sơn mài ở ta phải từ tấm vóc bên trong mà ra, sau đó mới xử lý lại bề mặt. Họa sĩ Lâm [ còn] ví von phương pháp chữa bệnh [ loại] tranh này cũng giống như Hoa Đà cạo xương trị độc cho Quan Công vậy, nên, ông phải cạo sạch bụi bặm, tấm vóc, phun thuốc chống mối mọt, bọc lại vải mới, phết hỗn hợp sơn ta và chu ( bột đá núi lửa) dày lên tấm vóc ...
Có thể nói sự thành công lần này đã đem lại tín hiệu lạc quan trong việc phục chế, bảo quản, giữ gìn những tranh khác của Nguyễn gia Trí. Hiện nay, các bức tranh của Nguyễn gia Trí sáng tác [ từ ] giai đoạn 1930- 1940, như bức Giang sinh, thuộc quyền sỏ hữu của Nhà thờ Mai Khôi [ quận 3. tp HCM] , hoặc, bức Bên đầm sen [ thuộc quyền sở hữu] của họa sĩ Bùi quang Ngọc... đều đang co dấu hiệu xuống cấp.
Nếu việc phục chế những tranh quý hiếm đó [ được] diễn ra, [ thì] lần phục chế này của họa sĩ Nguyễn Lâm sẽ là kinh nghiệm đáng quý để tham khảo.
Riêng đói với LSQ Pháp, họ cho biết, sẽ có một bữa tiệc nho nhỏ để chào mừng sự thành công của sự kiện này. []
quang thi
nguồn: báo Tuổi trẻ tp. HCM, tựa bài viết: Phục chế tranh Nguyễn gia Trí trong lãnh sự quán Pháp - in kèm tấm ảnh chụp chung : Nguyển gia Trí + nữ họa sĩ X... ( không ghi phương danh) đã từng triển lãm tranh tại 92 Lê thánh Tôn , tp HCM, trước năm 2000 - BT) ( phu nhân bác sĩ kiêm văn sĩ Thân trọng Minh - nữ họa sĩ X..., người chăm sóc sức khỏe cho họa sĩ Nguyễn gia Trí ) + Nguyễn Lâm +Hồ hữu Thủ )
(ẢNH: HỌA SĨ NGUYỄN LÂM CUNG CẤP ).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét