những người thích dấu huyền-
văn mới xuất bản, usa 1998
những người thích dấu huyền :
' no, I am vietnamse...'
tạp văn : đặng trần huân
- ... việt hóa , thì mang dấu huyền tuốt luốt : o đờ ( order), bai linh gồ( bilingual), chạc, ( charger), pít dà ( pizza), i lí gồ ( illegal) ,kê bồ ( cable), háp pì ( happy), lắc kỳ ( lucky ) ...
- ca sĩ thời danh michael jackson, người việt đọc là mai cồ.
new orleans ,nìu-oóc lân, pomona, pồ mô na, montana, mồng ta na, , nhà hàng xì phụt ,seafood), tiệm bán
phơ ni chờ ( furniture) v.v...
- chưa thấy ai gọi (cựu) tổng thống hoa kỳ bill clinton là
biêu kinh tần , thượng nghị sĩ Mỹ bob dole, là thượng sĩ bóp đồ
- bất cứ ở đâu trên thế giới , có người việt, thì có dấu huyền ...
.
-----------
Ngày xưa... ngày xưa khi chưa đi Mỹ, hễ thấy Việt kiều nào về thăm quê hương, là, nghĩ rằng chắc bây giờ anh ta giõi tiếng mỹ lắm, nói tiếng mỹ như gió, dù rằng anh bạn mới đi 2 năm thôi. Trước khi đi, anh cũng nghèo khổ, không được học hành tới nơi tới chốn, chỉ buôn bán, lao động chân tay. và, sang Mỹ, anh cũng lao đầu 2, 2 nơi, với số lương tối thiểu. Thế mà bây giờ, anh nói tiếng anh giỏi quá !
Mỗi khi anh nói câu tiếng anh nào, dù câu ngắn, câu dài, hay, câu trộn với tiếng việt, anh cũng phải nhún vai, nghiêng đầu, và, phải cố wow, ya , OK một cách rất là có mỹ- tính. Chúng ta lắng nghe giọng anh hay như thế nào, để, thán phục và bắt chước. Người ta ở Mỹ mà, sống chung với Mỹ mà .
Khi sang tới Mỹ, mới biết rằng không phải như thế. Tiếng mỹ không qúa dễ như ta tưởng. Mới ghi tên theo học, những ngày đầu vỡ lòng ESL, còn thấy phấn khởi lắm. Dễ quá !
Thầy giáo người Mỹ chính cống cầm quyển sách lên cao, hỏi ,' What is this ? '( Cái này là cái gì?) . Học sinh già đứng lên, mạnh dạn,' This is a book ' ( Đó là quyển sách). Thầy đặt sách xuống bàn, xoa tay khen, ' Oh Excxellent ! Very nice !'. ( Trời! Giỏi quá! Tuyệt vời !)
Học sinh ta lớp, chuyện trò vui, lau láu. Có gì đâu mà khó ! Thầy Mỹ còn khen mình đấy. Chỉ ít lâu sau, mới thấy khó dần , và, cái ông Mỹ, cái gì cũng very nice, cũng excellent, đâm ra ngờ ngợ. Mời thầy cái kẹo, very nice, mời thầy đi ăn, chấm tí mắm tôm cũng
very nice, nhưng, không thấy thầy ăn. Cho cái gì nhỏ [nhặt], thầy cũng thank you,
very nice rối rít, nhưng, có thể vài phút nữa, khi đi khuất, thầy liệng vứt vô thùng rác. Thì ra, người Mỹ là một dân tộc khéo xã giao, rất lịch sự, dân tộc very nice mà !
Dần dà, ta hoài nghi cả những bạn ta, mới qua Mỹ hơn 5 năm, bắt đầu từ a, b, c, nay lấy 12 iu-nít đầu tiên ở trường college, nói rằng, coi ti-vi mỹ, anh ta hiểu 100 %. Ta hoài nghi cả ông bạn tù xấu số - con trai nhà văn Phan trần Chúc- khi ở tù CS tại Suối Máu
( Biên hòa), nói đã làm sở mỹ nhiều năm, am hiểu, nói thông thạo tiếng anh hơn tiếng việt, [có thể] nhất Việt Nam Cộng Hòa [không chừng ?]. Ông ta chê Nguyễn ngọc Linh, Lê Bá Kông, nào có ra gì ? Nhưng tiếc thay, sau ông ta bị kiết lỵ, [y tế trại cải tạo] làm ngơ không chữa, ông ta qua đời, trước ngày bạn đồng tù được bắc tiến, chu du các vùng tù, núi non hùng vĩ, Sơn la, Nghĩa lộ ...
***
Tiếng anh nó khó thế, nên, những chuyện lúng túng về ngôn ngữ, kể ra ngàn năm không hết. Ông khách việt vào cửa hàng phụ tùng xe hơi Chief Auto Parts , kiếm mua vài ba thứ đồ, nhớt, bu-gi, bóng điện ... những thứ này có chữ, có giá tiền ghi trên từng món, dễ thôi . Cứ việc chọn , xách cả đống, mang ra quầy tính tiền. Cô thư lý người Mỹ quệt quệt món hàng, qua máy tính điện tử kêu chít-chít, tính thành tiền, rồi hỏi,
' ...pen ni... sss...' . Cô nói nhanh quá, nuốt hết chữ, nhưng nghe hơi gió, cũng đoán ra được, ông trả lời liền, cũng rất nhanh, lại rất hiên ngang, giọng mỹ, ' No am Vietnamese .' ( Không, tôi là người Việt nam ). Cô người mỹ nghếch mắt lên, nhắc lại, ' Do you have two pennies?' ( Ông có 2 xu không ?). Ông khách liếc, tờ biên ali thấy ghi 20 đô-la, lẻ 2 xu, bèn lẳng lặng móc túi lấy tờ giây 20 đồng + 2 đồng penny đỏ trả tiền, rồi cầm gói đồ đi ra. Ông ta nghĩ thầm, mình cứ tưởng nó hỏi, ' Are you Japanese ? '. ( Ông có phải người Nhật ?). Cũng ngu thật, mua đồ, chớ có ứng cử nghị sĩ đâu, mà hỏi quốc tịch ?.
Một bạn khác, cùng vợ, tới trụ sở bưu điện gửi đồ về Việt nam làm quà tết, ông ta lễ mễ bưng thùng vào, đặt xuống. Nhân viên phụ trách hỏi, ' What's inside ? '. Ông luýnh quýnh nhìn vợ, mình có mang thước dây theo không ? Nó hỏi, thùng cỡ ( size), dài, rộng bao nhiêu, đúng kích thước quy định dành cho bưu phẩm không ? Bà vợ phục chồng nghe, hiểu ngay, nhưng cũng còn lúng túng - thì- nhân viên hỏi, giọng chậm hơn, và, ông đã trả lời là quần áo, vải, kẹo, gửi làm quà tết.
Cũng có nhiều trường hợp, khi nghe không hiểu rõ, nhưng, thính giả cứ luôn luôn gật đầu cái đã. Hoặc là cứ ya ya, ya như Mỹ- mà- không nói thêm yes như khi đi học. Người đối thoại thấy cứ ya hoài, mà chưa hiểu, bèn, hỏi lại, ' Ya, what ? '. Rồi, cuộc đối thoại trở lại từ đầu, chậm rãi hơn .
Cũng có thầy dạy lái xe , đồng bào của ta, ngồi bên cạnh nữ học viên, khi bà đang tập lái trong những con đường nhỏ, tới một ngã tư, có 2 chữ Ped Xing, thầy căn dặn, ' Chú ý nhé ', khi thấy 'Ped Xing', phải thận trọng, giàm tốc độ, kẻo mang vạ đấy ! '. Người Mỹ rất yêu súc vật, nếu, cán chết chó, mẻo của họ, là phiền lắm. Thì ra, thầy tưởng quãng đó có súc vật nuôi (pet) thường chạy qua. Cũng không hại gì, cán phải mèo, hay bộ hành, điều chẳng nên !. Để đáp lễ chuyện lẫn lộn này, thầy bảo kéo thắng tay ( hand brake) , thì, trò dừng xe lại, đưa cho thầy xem cái túi xách (handbag) 'em mới mua 30 đồng ở J.C. Penny tuần trước.'
Có bà đi Mỹ lần đầu , chỉ học mấy tháng anh ngữ tại Việt nam, trước ngày khởi hành, bạn bè dạn, khi lên máy bay, họ hỏi có uống gì, thì cứ trả lời Coca cho tiện, lại dễ nhớ, đừng đòi ăn uống những thứ lôi thôi, dài dòng khác ... Máy bay cất cánh được chừng 1 tiếng, quả nhiên, cô tiếp viên đẩy bàn đủ lọai nước uống đóng hộp dừng trước ghế của bà, và, hỏi một câu rất ngắn, nhanh . Bà đả liếc thấy những lon nước bằng nhôm mầu xanh lá cây, in số 7 quen thuộc, mà, bà thường gọi là bẩy úp - nhưng - chẳng lẽ chỉ tay, mà không nói gì, thì quá yếu, phản ứng nhanh, trả lời theo bài học, ' Seven o' clock'. Cô tiếp viên cười mỉm, vẫn hiểu, lấy ngay một lon 7 Up cho bà khách .
Cũng với cách trên, người mỹ và người việt vẫn hiểu thông cảm nhau , khi nói chiến sĩ Dù là umbrella soldier, phao câu, chicken bottom ; hột vịt lộn, egg with bayby inside, cầu, house over river, v.v. ...
Cứ thế, rồi dần dần vừa làm, vừa học, có chí thì nện - ít lâu sau - cũng nói đúng hơn, nghe hiểu hơn, miễn làcó học thật sự, khiêm nhường, biết lượng sức mình, luôn luôn coi chuyện học là chuyện lâu dài, thường xuyên, chứ không phải học giả vờ để lấy le, điệu bộ, hù dọa, khoác lác, khi chưa hiểu biết la bao.
***
Nhưng cái thói quen chung của hầu hết người việt, khi nói tiếng mỹ- dù mới học hay đã giỏi - là thích bỏ dấu huyền ( đôi khi cả dấu nặng). Sách dạy cũng như Mỹ nói, đều ít có dấu huyền , thế mà, khi việt hóa là thành dấu huyền tuốt luốt. Người bỏ dấu huyền có đôi khi lớn tiếng, chê người không nói dấu huyền la sai, bảo rằng, nếu không bỏ dấu huyền, thì người đối thoại làm sao hiểu được. Hàng ngày giao dịch, ta nghe quá nhiều tiếng, với dấu nặng, dấu huyền. Chẳng hạn, đi o- đờ một món hàng ) order), trường
dạy song ngữ bai linh gố ( bilingual), ngân hàng chạc nhiều lệ phí ( charge), đói thì ăn cái pít-dà ( pizza), tới thăm ông bạn đang bí dì ( busy), những người di dân i lí gồ
( illegal) , ti-vi nhà em có kê bồ ( cable) chú anh chị một năm mới háp pỳ ( happy), năm nay em làm ăn lắc kỳ ( lucky) v.v. ...
Nhân danh, địa danh cũng mang dấu huyền , dấu nặng, khi người việt nói. Tên ca sĩ thời danh Michael Jackson, khi người việt đọc phải là Mai Cồ, Coi phim Những cây cầu trên đỉnh Mã định Sơn do Mỹ đóng, vểnh tai nghe cho kỹ, bà mẹ gọi con trai Michael không có dấu huyền, nhưng, khi bạn bè ta kể lại, tội thằng nhỏ , lại được gọi là chú Mai Cồ.
Các điạ danh của Mỹ, khi vào miệng đồng bào việt ta, sẽ được việt hóa, với dấu huyền: New Orleans, Pomona, Montana, phải trở thành Nìu Oóc Lân, Pồ Mô Na, Mồng Ta Na, dấu huyền của chúng tôi đâu có tiêu diệt được.
Trên đài phát thanh, đài truyền hình, quảng cáo, nhà hàng xì phụt ( seafood), tiệm bán phơ ni chờ ( furniture) thì có sao đâu ? Một thiếu phụ nạ dòng ly dị chồng, thái tử Charles tận bên Anh quốc, có tên cúng cơm là Diana, về sau bị tử nạn tong một tai nạn xe hơi, chẳng biết tước vị là gi ? Theo báo chí Anh, nàng là princess- khốn nỗi danh từ princess khá mập mờ, như general, như sister, chẳng hiểu đại tướng hay chuẩn tướng, chị hay em - nên, các cơ sở truyền thông việt ngữ, khi thì gọi nàng là công nương, khi kêu công chúa, lúc gọi vương phi, có khi quận chúa. Giá nàng là đàn ông mà làm rể nhà vua, thì, có danh hiệu phò mã. Phiền là, Diana lại là bâc nữ lưu, nên chưa biết gọi làm sao ? Nhưng, có điều khá thống nhất, tên nàng được khai sinh mang tiếng việt, lại gọi là Đái A Na, có dấu huyền, khiến, ta nhớ tới những nàng tiếu nữ xưa, đài gương, khuê các.
Tuy nhiên, cũng có điều ngoại lệ, trong những ngày tiền và hậu bầu cử 5-11- 1996, 2 ứng cử viên tổng thống Hoa Kỳ, chưa phải chịu dấu huyền, vì chưa thấy ai gọi tổng thống
Biêu Kinh Tần ( Bill Clinton), hay thượng nghị sĩ Bóp Đồ ( Bob Dole).
***
Không phải chỉ ở Mỹ, người việt nói dấu huyền , mà có lẽ, trên khắp thế giới, nơi nào có người Việt nam, là nơi đó có dấu huyền. Cũng như chữ nghĩa việt, đôi khi pha trộn Mỹ-Việt, như món lẩu, món nộm.
Báo chi việt viết băng tiệng việt, phục vụ người việt, nội dung rất Giao chỉ, nhưng, tên báo al2 tên Mỹ. Ngày, tháng in trân báo, đôi khi cũng để tháng, trước ngày- sau, khiến độc giả việt quen hiểu theo lối việt - còn yêu tiếng [nước ta], không biết tháng 18 hay23 là tháng nào trong năm ? Cách đánh số của người việt, dùng dấu chấm, để chia nhóm 3 con số, thì, cũng có những nhà báo Giao chỉ ùng dấu phẩy, coi rất ư là khó chịu !
Cô ca sĩ trả lời phỏng vấn trên đài, nói con gái cô khi sang Mỹ mới 1 tuổi, nhờ cô dạy, nên nói tiếng việt rất đúng - nhưng chính cô - trả lời báo chí lại pha trộn Mỹ, Việt rất đề huề.
Cũng nhiều khi trên báo chí, truyền hình, truyền thanh, diễn giả việt cổ động, giải thích một vấn đề gì cho người việt, mà lại cứ phải 'độn' những tiếng mỹ- mà- tiếng việt có từ lâu, lại rất phổ thông - y như bo-bo độn sắn trong những ngày sau 30.4.75 (..) - lại chẳng có tinh thần việt tí nào trong ngôn từ, thì, cũng khó thuyết phục được người nghe, người đọc.
Người Pháp tôn trọng ngôn ngữ, không chấp nhận xen lẫn tiếng anh trong pháp ngữ, khi không cần thiết. Trương hợp 'độn' lố lăng , các nhà văn hóa Pháp chế giễu là man rợ.\ ( barbarisme).
Tại Hà nội và tp HCM bây giờ, tiếng anh có nhiều chữ không còn nguyên nghĩa tiếng anh. Như tiệm bách hóa ở đường Nguyễn trung Trực, bán máy cày, cả xe Honda, bảng hiệu kẻ hàng chữ Siêu thị Sài Gòn (Saigon Suoermarket), sau thấy hố, thay tên Intershop. Các cafeteria tới bây giờ, vẫn chỉ bán nước, mà không bán thức ăn. Và, có nhiều chữ, do dùng sai quá lâu đã biến anh ngữ , có nhiều tiếng lai, mà, chỉ người ở Hà nội hay tp HCM mới dùng mà thôi.
Thứ anh ngữ đó, có thể du nhập trở lại Hoa Kỳ, như trường hợp nhiều tiếng việt ngô nghê do [tự] chế ra, đã xuất hiện trên một số báo việt ở hải ngoại, phụ thêm chuyện dấu huyền trong anh ngữ nắm phần thắng thế, thì, tiếng mỹ gốc việt ( hay tiếng việt gốc mỹ sẽ trở thành ngôn ngữ mới, co sắc thái riêng, như con ngựa đực giao lưu với con lừa cái, để sinh ra con la.
Còn, nếu cứ biến hóa mãi mãi, thì, ta tự hỏi; rồi đây, nếu con la đực giao lưu cùng con la cái, có tạo thêm một giống mới hay không và, nếu có, thì thế hệ con của chúng ta là con gì?
Điều này đành phải nhờ các nhà sinh vật học trả lời và giải thích giùm.
THÁNG TÁM, 1996
đặng trần huân .
( Sđd - tr. 93 - 102 - tựa bài tác giả : ' Những người thích dấu huyền' )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét