thi sĩ trào lộng : tế nhị - lê văn chính ( 1907- saigon 1986) / đường bá bổn giới thiệu

                                      thi sĩ  trào lộng :  tế nhị - lê văn chính
                                                           đường bá bổn giới thiệu

Lời dẫn.-     Nữ sĩ Thư Linh ( 1924 -     )  đưa tôi tập  Thân thế & sự nghiệp của thi sĩ Tế Nhị  ( USA, 1994), với lời mạ kền rất  kêu :  ' anh ấy  là  một thi sĩ  mà tôi mến phục !'.

        Cùng 1 tác giả ( trang 3)  liệt kê 9  tác phẩm đã in :  Mùa Gió loạn ( thơ trào lộng, 1985)- Những áng mây chiều ( thơ mới, 1985)- Như cánh nhạn bay ( thơ cổ điển, 1986)- Đường thi ( thơ dịch, 1986)- Thơ xa luân ( đặc thể, 1986) - Những mảnh tình xuân  ( 1986)- Tôi làm thơ  ( hồi ký, 1991)  và đang soạn Còn mấy mùa hoa  ( tạp ghi)   -  tôi ngạc nhiên: ' tác phẩm xuất bản nhiều thế , có thể mua ở đâu ?'- Thư Linh đáp :  ' anh Thừa Phong ghi như thế thôi , và đây chỉ là   ' bản thảo  đánh máy rồi copy ra ít bản  trao tay bạn bè . trừ thi tập Nhếch mép của anh ấy xuất bản trước 1975.'

       Những tác phẩm này  có đúng  đã xuất bản không? Thực ra ,  chỉ là một cách ghi khống  , nếu người  là nhà văn  thứ thiệt  biết  nghề  , thì  chỉ nên ghi   bản thảo chưa xuất bản    Một tác giả  gốc  Ngụy quân, Ngụy quyền , Ngụy dân hẳn  không dễ gì  xuất bản được nhiều  tác phẩm như vậy  sau 1975 ?    Thực ra,   tác  giả Tế Nhị  đã qua  đời sau 8 năm,  ở quận Phú Nhuận, tp. HCM - thì ,  một  đàn em văn nghệ  đã  tung cánh chim khỏi  Saigon -  tên Thừa Phong -   ở Florida sưu soạn bản thảo đàn anh , kêu gọi  anh chị em quen biết  tác giả có lòng :   góp tiền + bài viết , để anh ta đứng ra đại diện  in ấn.  
         Thư  ủy quyền,  tác giả khằng định :  

                                                              TỜ ỦY QUYỀN

      "...   Tôi Lê văn Chính, sinh ngày 15- 03- 1907 tại Vĩnh Kim ( Mỹ Tho) - bút hiệu Tế Nhị - hiện cư ngụ tãi Phú Nhuận ( thành phố HCM )  làm tờ này ủy quyến cho  bạn tôi , là ông Lê văn Cư -  bút hiệu Thừa Phong - hiện ở USA  được phổ biến và sử dụng những thi phẩm của tôi ( dưới bút hiệu Tế Nhị )  trên lĩnh vực văn hóa ( tại các nơi ngoài Việtnam ) sử dụng và phổ biến  đứng đắn, bất vụ lợi, lương thiện, hợp lý và hợp pháp, trong các chính thể dân chủ và tự do.
    Ông Lê văn Cư cũng có tư cách thay mặt tôi - trong các trường hợp có liên quan đến số thi phẩm mà tôi là tác giả.
                                    viết tại Phú Nhuận, ngày 27 tháng ọ - 1983.
                                               LÊ VĂN CHÍNH  bút hiệu TẾ NHỊ  , 76 tuổi
                                                                        ( đã ký ) 
------
 thư viết tay được  in lại ở  tr. 82-  sđd) .

       Lật tới trang 6,  hàng chữ GIỜI THIỆU  có các vị :  Thừa Phong, Vũ Hối,  Lê nhật Thăng , Văn Phong, Nguyễn vạn An, Quỳ Hương  Song Hường,  Trùng Quang , Thu Nga ,  Cao Mỵ Nhân, Thư Linh  .    Thâm tâm có lẽ  các vị có  phương danh trên đầu trang  viết bài tưởng niệm, không những  chẳng được đồng xu bác cắc  nhuận bút nào -  mà  chắc là ... còn phải ... - thì nữ sĩ Thư Linh đã  đoán trước  câu túc từ  chưa kịp nói .  - .'  chị  bèn  tiếp: .. ..mỗi anh chị em tùy tâm đóng góp, riêng  phần tôi  200 đô la '
( Mỹ )..

      sách dầy  193 trang, khổ 14x 21 cm, riêng phần trích nguyên tác  thơ TẾ NHỊ   gồm  163 bài, từ  trang. 82 - 192 -   bìà 4  đề giá  : 10 Mỹ kim.
.
     Tế Nhị dưới mắt nữ văn sĩ  Quỳ Hương  :

   " ...một tài năng lớn... thơ của ông thường nói về thời cuộc châm biếm.  Những nét thơ lưu lại như ghi chép lịch sử, nên thường động chạm đến chinh quyền đương thời.  Những tai to mặt lớn đều có tên trong sổ đoạn trường , từ trên  : Bảo Đại ...  Nguyễn văn  Tâm, Nguyễn văn Thinh, Nguyễn văn Xuân ..., chính khách trùm chăn, hoạt đầu,  đến cả Bảy Viễn, Ba Cụt, Trình minh Thế nữa. ... Ông độc đáo về môn trào lộng, dí dỏm, mỉa mai, cay cú chua chát, cười ra nước mắt ...  Sau 1975 [ phong trào tịch thu ] thiêu hủy văn hóa cũ,  Quỳ Hương hỏi ý kiến ông, có nên lưu trữ hay không, thản nhiên , ông trả lời:" nếu chị sợ thời tôi lãnh hết, mai náy có dịp tôi sẽ trả lại cho, tôi [ bị điếc] không sợ súng [ nổ] đâu ! . ( ...)  Cho đến ngày Quỳ Hương sắp xuất  [ cảnh ] ... lâu lâu [ ông] tổ chức những buổi họp thơ chui, những khách thơ Ngụy đến họp tại nhà riêng trên đường Võ di Nguy, Phú Nhuận   rất ư là bình an.

      Nhà ông vốn là một biệt thự 2 lớp  cách một khoảng sân rộng, lớp trong có người con trai [ con ] một   sống  cùng  vợ, con - và lớp ngoài vừa [ là ] cửa tiệm bách hóa của người con dậu, rồi đến phòng trong của 2 ông bà  dưỡng già.

   Trong sân có cây to, bóng mát; khách thơ thường bắc ghế nằm dài dưới gôc cây rất là thoải mái.

   Bà Tế Nhị tuy không biết làm thơ nhưng rất thích nghe ngâm thơ và đọc thơ.  Bà tán thưởng tài năng của chồng.  Có lần bà chết hụt, ông khóc bà bài văn tế rất lâm ly, cảm động.   Bà thường đọc những bài thơ [ của ông làm ] gửi cho người tình mà không mảy may ghen [ tuông ] ! .  Thật là hiếm thấy trong những phụ nữ miền Nam .  Chỉ duy có những vần thơ nói xấu cách mạng của ông\làm bà do dư đến điên cái đầu . Còn chừng 1 tháng chia tay, Quỳ Hương đến thăm từ biệt ông bà, lúc đó vào khoảng tháng 9 năm 1981.

    Thốt nhiên, 2 con mát ông chỉ còn trông thấy được lờ mờ, ghé sát tận nơi mới đọc hay viết được,  [ nhìn mặt  ] người  không còn rõ, phải nhận diện[ qua tiếng  nói] mà thôi.   Bà Tế Nhị cho
 Quỳ Hương biết; cách đây không lâu, ông bị té ở ngoài đường bất tỉnh, n người ta khiêng ông về nhà, bà hết hồn hết vía ; may mà ông tỉnh lại -  nhưng từ đấy trở đi 2 chân ông [ bị ] yếu hẳn, đi phải chống gậy, hiện náy 2 chân đã phục hồi  ít nhiều...

    Ông còn khoe mới sáng tác được bài thơ  ngã gục bên đường [ như là ] chết giả vậy.  Quỳ Hương đọc đi đọc lại  bài thơ này, [ vì quá ] lâu cũng[ chẳng] còn nhớ được chữ nào.  Nhưng trong tâm cảm đoán rằng :  ' ông chưa chết[ được] đâu, phải đến năm Cọp mới nằm xuống, tính ra còn tới 7, 8 năm nữa'.   Quỳ Hương mượn  bàn viết của ông [ làm tại chỗ] mấy câu từ biệt ông, và đọc cho ông nghe :

                                                       CHÀO TẾ NHỊ

                                           Giác quan  thứ sáu xuất thần 
                                           Giờ anh chưa đến, năm Dần mới đi 
                                          Kim bằng sinh biệt tử ly
                                          Duyên thơ Tế Nhị còn ghi lâu dài 
                                          Sao Lý Đình vọng bên tai
                                          Câu thơ Nhếch mép *  thay bài Tiêu Tương 
                                          Chân trời góc bể đôi phương
                                          Thi Đình Ngõ Trúc dồn hương Liên Trì 
                                                QUỲ HƯƠNG 
----
*  tựa  thi tập của Tế Nhị đã xuất bản. (  tác giả  chú thích ) 

        (...) 
        -  Tôi [ Tế Nhị ] sẽ biên thư [ thường xuyên  ] cho chị khi nào chị có địa chỉ chắc chắn [ ở bên ấy].

      Tôi xúc động, không đáp, chỉ [ kịp] chào  bà Tế Nhị, [ khi sắp ] cáo biệt, bỗng, bà  Tế Nhị ôm  lấy tôi,  dâng dâng nước mắt:
       " Bao giờ gặp lại chị [ dây, thôi thì ] chị hãy nán lại đến chiều, ngồi đọc thơ cho anh [ ấy ] đỡ buồn . [  Báo tin  để chị mừng cho chúng tôi, chẳng là ]  thằng con trai chúng tôi vừa có tin đã tới Úc.
[ Còn ] vợ con nó biết đến bao giờ mới đoàn tụ, còn đời  chúng tôi biết có gặp con không ?"

   Ôi cái buồn của người nọ đi theo cái buồn người kia - từ năm [ 1975] đến giờ , biết bao nhiêu cuộc  chia ly.  Chính tôi đây, cũng bỏ lại 1 gia đình [ gồm ] 4 đứa cháu nhỏ và vợ chồng  [đứa  ]con trai chưa có xuất cảnh.

                                        Ai đem  ngọn gió vô thần 
                                       Vườn nhân gian  bỗng trổ mầm sinh ly 
                                       Ngậm ngùi dứt áo ra đi 
                                       Hành trang là một va-ly trữ tình.
                                                          QUỲ HƯƠNG

    Mắt tôi mờ đi trông vời người ly phụ trẻ măng kia và mấy đứa cháu giòng dõi nhà Tế Nhị !!!

    Ôi chữ nghĩa ! nước non cách biệt trùng dương  !
                         
                                                                         ***

    Tới bên [ Mỹ] , Quỳ Hương lưu trú  ở  2, 3  địa chỉ [ qua  nhiều ] tiểu bang khác nhau, sự liên lạc [ với] bằng hữu [ ở quê nhà] thường gián đoạn - mãi đến 1986, sau khi đi New York thăm thằng con trai mới sang hồi 1985, ở lại chơi với con cháu hàng mấy tháng - đến lúc về - đọc báo mới [ được] tin Tế Nhị lìa trần. [Và]  mãi cho đến hôm nay[ tôi ] mới nhờ ông trong bài lưu niệm.

  [ Tế Nhị ]   mất đi tuy tuổi, kể là thượng thọ trên 80 * ; nhưng đối với văn học nghệ thuật[ và] đối với bằng hữu vẫn là một mất mát đáng kể.  Riêng với cá nhân Quỳ Hương, nụ cười châm biếm của ông vẫn lưu hương trong tập thơ Nhếch mép - những lời  đối thoại  trong thơ họa với ông  còn giữ được nghĩa tri giao, và dâng đôi hàng lệ như sương ở cặp mắt [ để] thương tiếc một tài năng xuất chúng.  Nhớ lại những lần ông chống gậy đến thăm Quỳ Hương và  trao thơ mới sáng tác, giục họa lại.  Quỳ Hương nhớ được bài nào, chép ra đây để cống hiến bạn đọc yêu  thơ..
-----
* 79 tuổi mới chính  xác  -    Tế Nhị sinh 1907, qua đời 1986 ( BT )  

    Lòng [ Quỳ Hương] luôn luôn hướng về miền Nam và người vợ hiền của   ông [ Tế Nhị ] - cầu mong bà được gặp lại con, người ly phụ trẻ kia cùng đoàn tụ với người con trai ông ở bên Úc..

                                                       NHÀ TA ĐÃ RA MA

                       Tế Nhị xướng :
                                             Cú rũ ngồi như chó giữa nhà 
                                             Nhà còn chi nữa ngoại trừ ta 
                                             Ba năm tọa thực tiền không cánh
                                             Một cuộc tang thương chuyện quá đà
                                             Tủ kính âm thầm đi chẳng hẹn 
                                             Bàn thơ nấn ná ở may ra 
                                             Thần tài đã ký tờ ly dị 
                                             Thôi tớ làm thơ cợt với ma .
                                                    .TẾ NHỊ

                               Qùy Hương họa lại 

                                                    ĐẢNG VÀ TA 

                                                    ( .... )
---
* xin lỗi tác giả- BT tạm bỏ  . 

 Quỳ Hương nhận [ bài] thơ này năm 1984 :

                              GỞI BÀI NÀY TỚI CHỊ QUỲ HƯƠNG GỌI LÀ QUÀ TẾT CỦA TẾ NHỊ :

                                                  Chị về  sống với chú Sam 
                                                  Cái thời xe buýt xe lam hết rồi
                                                 Xuân này chúc chị vui tươi 
                                                  Chị xơi bít-tết, chị ngồi xe hơi
                                                  Tôi thì vui vẫn còn vui 
                                                  Chung quanh nhìn lại cũng hơi bùi ngùi
                                                  Bạn già thưa thớt tới lui 
                                                 Anh vào lòng đất, anh chui xứ người
                                                  Bạn thơ nghiên bút lỗi thời
                                                  Sen còn giữa hạ đã mời thu sang 
                                                  Bạn tình đoạn cuối vài trang
                                                  Bà xuôi tay trắng, bà choàng áo nâu
                                                  Trông gương mình cũng bạc đầu
                                                  Thì mang theo cái thu sầu ích chi ?
                                                                         TẾ NHỊ


                                                               MƯA CHIỀU 

                                                Gió lùa mây khói bốn phương trời 
                                                Quang cảnh u buồn hiện khắp nơi
                                                Tia nắng khuất ngàn lau ủ rũ 
                                                Tranh sầu phô bức họa chơi vơi 
                                                Cỏ hoa hơn hở mừng tươi thắm 
                                                Ong bướm âm thầm ngại tả tơi
                                                Đột ngột không gian màn phủ trắng
                                                Hạt về đồng nội, hạt ven khơi 
                                                                          TẾ NHỊ

                                                                GIỌT THẦM

                                               Còn có hương hoa trước đỉnh trầm 
                                               Là còn đâu đấy bóng duy tâm
                                               Không vì tiếng sáo hờn sông Dịch 
                                               Bỏ lỡ thuyền trăng hẹn bến Tầm 
                                               Nghe tiếng gió sầu vương thế kỷ
                                               Mở trang hồng nhạc rót thanh âm
                                               Xuân về nhựa sống bừng men thấm 
                                               Ai đếm giùm ai những giọt thầm
                                                                            TẾ NHỊ

                                                      KỊCH KHÔNG MÀN CUỐI

                                               Đừng trút cho nhau hận bất bình 
                                               Chính đời là đạo diễn nhân sinh
                                               Còn chưa tẩy sạch dao đồ tể 
                                               Mựa chớ đề cao sấm Trạng Trình 
                                               Vẽ mặt làm anh hùng vạn đại 
                                               Nép mình thành tiểu tốt vô danh
                                               Tấn bi kịch không màn cuối 
                                               Thì bọn người sau thế bọn mình 
                                                          .TẾ NHỊ
    

                         MẤY BÀI SAU ĐÂY LÀ THƠ HỌA CỦA QUỲ HƯƠNG GỞI TẾ NHỊ NĂM 1984: 

                                                          CHUYỆN BÊN NÀY BÊN ẤY 
         
                                                Quê hương ai nhắc chuyện thăng trầm 
                                                Cũng vẫn còn đây khối nhiệt tâm 
                                                Đêm hạ sầu dâng hồn ái quốc 
                                                Ngày xuân tơ rối ruột con tằm
                                                Hồ sen thuở trước vang đề phẩm
                                                Ngõ trúc bây giờ đợi viễn âm
                                                Từng bước quan hoài trăng viễn xứ 
                                                Nghe đâu lửa thép vẫn âm thầm.
                                                                            QÙY HƯƠNG

                                                        ĐẤT CHẲNG GẦN

                                               Cánh nhạn từ xa lượn trước sân
                                               Tờ hoa phơi phới gió trao vần 
                                               Biển xanh lớp lớp đâu quê Việt
                                               Mây trắng vương vương đấy hương Tần 
                                               Chốn ấy thiều quang bửng lửa hạ 
                                               Nơi đây băng tuyết vọng hồi xuân
                                               Mỗi năm trà nước thơ mừng thọ
                                               Trời mãi chưa  xa đất chẳng gần.
                                                                           QÙY HƯƠNG

                                                      HỌA VẬN CỦA QUỲ HƯƠNG

                                              Ơn trên phù trợ bạn an bình
                                              Hoa bút ngày xuân lại trổ sinh
                                              Vui thật hôm nao còn hội họp 
                                              Buồn tênh buổi ấy đã đăng trình
                                              Lưng bầu thơ rượu còn phong phú
                                              Nửa gánh cầm thi bấy nức danh
                                              Thây kệ tuồng đời ai đạo diễn
                                              Hay ho can dự đến chi mình?
                                                     QUỲ HƯƠNG

                                          QÙY HƯƠNG ĐÁP LẠI TẾ NHỊ TRONG BỨC THƯ CHÓT  : 

                                                       CHÚC TẾT

                                           Quê hương bạn hữu ngặt nghèo 
                                          Tấm thân khách địa nước bèo dám quên 
                                          Mấy năm rồi vẫn chưa quen
                                          Xe hơi, bít-tết có thèm ước chi ! 
                                          Vẫn nguyên giữ tấm lòng quì 
                                          Tình thơ ngàn dặm như y xưa giờ
                                          Trúc Liên có ngát hoa thơ 
                                          Bạn bè thưa vắng bây giờ có ai ?
                                          Mong cho Tế Nhị chọc cười
                                          Cười ra nước mắt cho đời lên hương
                                          Nhớ khi chết giả bên đường
                                          Xem thơ tôi đan thọ trường bảy năm
                                          Mãi năm con Cọp đi nằm
                                          Đường thơ còn rút ruột tằm cho ai ?   
                                                                 

     bài thơ này không biết có đến tay Tế Nhị không, hay là đau yếu - không thấy trả lời cho đến khi tin ông mất. Quỳ Hương bèn nối thêm mấy câu sau :  

                                         Hai tay dù đã buông xuôi 
                                         Bụi hồng chưa nhạt nụ cười thời nhân gian 
                                         Nghe như ở cõi Niết Bàn 
                                         Thuyền thơ Bát Nhã cười tràn Tây phương. 
                                                                 QUỲ HƯƠNG

 để kết thúc,  xin mượn  lại ý 2 câu thơ của ông [ Tế Nhị ] tiễn Qùy Hương năm nọ và đối như sau :

                                         Người đi biền biệt vô thường
                                        Đâu đây lắng đọng dư hương thiên tài 
                                            QUỲ HƯƠNG
                                         CUỐI MÙA THU NĂM ĐINH MÃO 
                   ( tr. 49-59  , sđd ) 

      "   Tế Nhị tên thật Lê văn Chính , sinh năm 1907 tại làng Vĩnh Kim ( Chợ Giữa) Mỹ Tho,
 nhà nghèo, lên Cambodia  vào thập niên 1930.  Được tuyển vào  làm thư ký tại tòa Công sứ  Pháp
 ( Résidence Supérieure /  Phnom Penh / Cambodge  .)  Năm 1945, Nhật đảo  chính Pháp, ông về Saigon, làm công chức cho đến  1962 về hưu.   Thi phẩm trào lộng Nhếch Mép  được xuất bản sau đó.
        Khoảng 1980,  trong một buổi họp mặt tại nhà Tế  Nhị , một thi hữu than phiền:
     '...bạn bè không mấy thành thật một khi mình từ  giã cõi trần.  Lắm kẻ không ưa thích mình lúc còn sống, lại đâm ra  thương tiếc lâm ly, thống thiết, qua bài điếu văn, đọc trước khi lấp mộ.  Họ không tiếc lời tán tụng sự nghiệp văn chương, tiếng tăm lừng lẫy .. .'
      Thi hữu ấy ao ước:
     '...  giá được một ai đó làm thơ khóc mình như thế nào trước khi nhắm mắt bẳng một sinh điếu'.
   
      Cử tọa cho là ý kiến hay, đề nghị  thi sĩ Tế Nhị viết bài sinh điếu đầu tiên, Đối tượng của thi sĩ Tế Nhị là  văn hữu Vương hồng Sển  ở tuổi 80...  "
       (    theo tác giả  Thừa Phong ).

 tới lượt nữ sĩ  Thư Linh:

      "... Có lần tôi ( Thư Linh ) đến thăm , thấy anh ( Tế Nhị ) vẫn tỉnh táo, nhưng rất xanh xao.  Anh rủ tôi với bà TẾ NHỊ * ra ngoải vườn trò chuyện  cho mát .  Đỡ anh an tọa xong, anh bảo chị vào mang mấy tập sách của anh ra.  Anh cầm gói sách, mở ra có 3  [ tập bản thảo]  viết trên vở tập  học trò, mà đã có lần tôi được đọc qua.  Rồi anh gói lại, trao cho tôi, nhờ  giữ hộ, căn dặn : ' nếu sau này có thời cơ thuận  tiện phổ biến   ở hải ngoại ' .  Anh cảm thấy bất an vì những chuyện xảy ra trong nhà anh. Đoạn, anh bảo chị:  " ...mình hảy nói hết sự việc cho THƯ LINH * nghe đi, may ra THƯ LINH * nghĩ ra cách giải quyết giùm chúng ta chăng? ' Chị TẾ NHỊ * kể  lại như sau : 

   " ... Lối  mười mấy năm trước , tôi có mướn một con nhỏ để đưa rước mấy cháu đi học ở trường gần đây.  Con nhỏ ở được 1 năm rồi xin về quê ở Tân Châu thăm mẹ, rồi không trở lại,  Sau 1975, nó đến thăm  vợ chồng  tôi, và cho biết khi về quê, nó  đi kháng chiến, hoạt động trong bưng, sau đuộc kết nạp ra Bắc, rồi qua học ở Liên Xô.  Nó đã có chồng , một cán bộ cùng đi du học với nó.  Bẵng đi một dạo,. đến giữa năm nó trở lại thăm, lúc ấy, con. cháu tôi đã qua Úc hết.  Nó biệt vợ chồng tôi có ý định xuất ngoại đoàn tụ với thằng con  trai duy nhất của chúng tôi, nên ngỏ ý muốn mua căn nhà này.  Nó năn nỉ xin bán cho nó với giá 28 lượng vàng, xin đặt cọc trước 2 lượng để  làm thủ rục nhập hộ  khẩu dọn đến ở chung.  Xong, nó hứa sẽ thu xếp để trả nốt số còn thiếu trong vòng 3 tháng.   Vợ chồng tôi bằng lòng cho nó đến ở trên lầu.  Đáo hạn, nó lờ đi, hỏi  mãi, nó lì ra, rồi nói thẳng thừng nó không tiền nên không  trả.   

      Ông tôi tức giận bị lường gạt, không thể thua kiện  với ai được, nên buồn rầu  sinh bịnh càng ngày càng nặng . (...) "

     Sau đó,  nghe tin anh TẾ NHỊ  * mất, tôi  đến phúng điếu, nghe chị kể lời anh dặn :
    " ...trước khi lâm chung  anh dặn không cho sơn quan tài màu đỏ là màu thông thường , mà  phải sơn màu trắng ..."
( ... )  
---- 
* chữ viết hoa của tác giả Thư Linh. 

  ( tr.  76- 77 - sđd  )  

 trích nguyên tác thơ Tế Nhị :

                                                 1.- NGÀY XUÂN: TÔNG THỐNG THIỆU 
                                                                           CHÚC PHÓ TỔNG THỐNG KỲ 

                                                  Năm mới mừng nhau biết chúc gì
                                                  Chúc thêm bước nữa chắc tôi nguy !
                                                  Thôi thì cứ chúc đầu nằm đó 
                                                 Vui ở buồn  thì xách nón đi .

                                                            2.-  VÀO CỬA TỬ

                                                 Mạc Đĩnh Chi không có chỗ nằm 
                                                 Đưa nhau tìm mảnh đất xa xăm
                                                Vào lò hỏa táng thương hài cốt
                                                Theo ngọn triều dâng bặt tiếng tăm
                                                Chết phải lo chôn là đủ khổ 
                                                Chôn mà chưa chết lại càng căm
                                                Biết rằng cuộc sống giờ bê bối
                                                Sao chẳng cười to, lại khóc thầm 
                                                         1984

                                                      3.- APRÈS VOUS, MESSIEURS !


                                              Trước thềm nghĩa địa đừng faire- queue 
                                              Kẻ trước người sau lóng ngóng chờ 
                                              Chờ tiễn chân vous, vous cáo phó 
                                              Chờ chia tay moi, moi để thơ 
                                              Tử thần ngạo nghễ nhìn con bịnh
                                              Định mệnh âm thầm ngại đốc-tơ
                                              Vẫn biết trăm năm rồi cũng đến 
                                              Mừng anh tiến trước, tớ theo hờ.

                                                        4.-  ĐÊM QUẢNG HÀN


                                               Tà áo  Chị Hằng [ Nga ] bay phất phơ
                                               Khi  thuyền Tế Nhị cặp ven bờ 
                                               Liễn reo điện ngọc vài câu đối
                                               Khách dạo cung đàn mấy tiếng tơ 
                                               Ca nữ văn công đoàn sắp đến
                                               Nghê thường vũ khúc tớ đang chờ
                                               Đột nhiên có tiếng bình minh gọi 
                                               Dụi mắt ... mình vừa tỉnh giấc mơ 

                                                            5.- NHỚ HỌC LẠC
   
  
                                               Tôi ở Vĩnh Kim, ông Mỹ Chánh*
                                               Hài hước chúng mình chung một gánh 
                                               Kẻ mất người còn vui cứ vui
                                               Được  vua thua giặc, đánh là  đánh!
                                               Ông vừa làm thuốc, vừa làm thơ
                                               Tôi bán tủ thờ, bán tủ lạnh  
                                               Bến hẹn thiên thu mang lại gì ?
                                               Ông là Lý Toét, tôi Bang Bạnh.
                                                    1977
                                         ---
                                         * Vĩnh Kim và Mỹ Chánh là 2 làng thuộc tỉnh Mỹ Tho ( TN) 

                                                               6.- VÁ VÍU


                                                MỸ nhân tự cổ', ôi chua chát ! 
                                               PHỤNG  khứ đài không giang tự lưu
                                               NGẦN ngại trước khung trời đổ nát 
                                              ẤY  mình hay cánh bướm  vô ưu ?
                                              TUỔI xuân từng đợt rơi tan tác 
                                              TRĂNG có vì mình thổn thức chăng ?
                                              GIÓ có vì ta bừng khúc nhạc
                                              VẪN không sưởi ấm nổi cung Hằng 
                                              ĐA  sầu ! đông lạnh giá băng 
                                             TÌNH  ta sánh với gió trăng được à ?   
                                                                          TẾ NHỊ

----
* - ráp mấy câu đầu thành   MỸ PHỤNG NGẦN ẤY TUỔI TRĂNG GIÓ VẪN ĐA TÌNH.
   - có nhà thơ đùa MỸ PHỤNG với câu thơ trên, Mỹ Phụng than phiền với T.N. Bèn làm bài thơ           VÁ VÍU  trên đây. 
         ( TẾ NHỊ CHÚ THÍCH  ) 

1)  một vài  tiểu  tiết  nhỏ  về TẾ NHỊ + MỸ PHỤNG - Cao Mỵ Nhân viết : 

    "...  Thi sĩ TẾ NHỊ  may hơn nhiều người  bạn thơ của ông.  Ông còn chút của nổi,  giờ đến lúc mang ra thanh toán để đối phó với cuộc tang thương quá đà  !   Ông bán tượng trâu trên bàn viết, rồi cái răng vàng cũ đã rơi, vì chiếc răng quá già đã rụng từ lâu, đến mớ ve chai, đến mái nhà sau lợp tôn ...Vừa rồi  bán chục ve chai / Tám đồng bạc mới Bà khoe bốn ngàn   [ hoặc ]  Cái mái nhà tôn rỡ bán rồi / tự nhiên có được món tiền chơi  ( thơ Tế Nhị ) .

     Ăn chơi  với ông già đây ở một mức độ khiêm tốn hơn trước ngày giải phóng là chuyện dễ hiểu.  Nhưng cũng cỏn cà-phê, phở bắc mỗi sáng, thỉnh thoảng đến ăn ở hiệu sang do ông cựu chủ nhà sách NHƯ Ý  mời.  Tuy hiệu sách của ông [ ta ]  bị kiểm kê và tịch thu, ông [ ta ] vẫn chưa bỏ nếp sống hào hoa, chơi đến hết thì thôi.  Ngồi xe xích lô, thì có bạn đi kèm trả tiền hộ. Kể cũng thong dong ! Muốn ngồi quán cóc chơi thì ghé QUÁN GIÓ BẤC số 47 đường Công Lý nối dài*  nhâm nhi cốc cà phê  rởm.
----
* đường Nguyễn văn Trỗi,  quận Phú Nhuận bây giờ. (BT)  

    Quán GIÓ BẤC  là một căn nhà nhỏ lụp xụp cất nằng vật liệu nhẹ giữa một xóm vi-la hoa lệ san sát 2 bên đường.   Không rõ chủ nhân của nó làm thế nào để dựng lên một cái quái thai  như thế giữa khu biệt thự sang trọng  vào hạng nhất, nhì Saigon.  Chỉ biết bà chủ là bà Mỹ Phụng, xưng hô ngọt ngào là em  đối với nhóm văn thi sĩ già, dường như thường trực đóng đô ở quàn bà.  Hầu hết các vị còn kẹt lại sau ngày' giải phóng'   đều biết tiếng chủ nhân xưa là một hoa hậu Đông phương trúng tuyển bên Hoa Lục  trước 1945, rất hãnh diện , từng là người đẹp cưu hoàng Bảo Đại.  Bà đẹp thật.  Năm tôi gặp bà,  đã ngoài 50 ( năm 1980  , miệng hoa, da phấn còn rất quyến rũ.  Bà cũng là nguyên giám đốc vũ trường MỸ PHỤNG  thời Cộng Hòa [ VNCH ].  Giờ nay cũng sính làm thơ và ngâm nga với giọng lâm ly, nhưng không che lấp nhiều khuyết điểm về văn chương, nghệ thuật.  Một ông nhà thơ già đã đùa người đẹp 60 xuân  này, đã thốt ra câu:  " Mỹ Phụng ngần ấy tuổi trăng gió vẫn đa tình'.  MỸ PHỤNG   than phiền với Tế Nhị  , nhà thơ quái kiệt miền Nam  [ sau đó ông ]  đã làm bài thơ VÁ VÍU ... "...

    Quán GIÓ BẤC  càng thêm quyến rũ với một HỒ ĐIỆP thất  thời, khi một  giọng ngâm đặc biệt truyền cảm ngân lên. HỒ ĐIỆP chỉ ngâm thơ thật hay, kiểu thơ  của TẾ NHỊ  mà thôi.  Còn nhớ vào năm 1981 ( ?)  nhà thơ miền bắc  VŨ ĐÌNH LIÊN  của thời Tự Lực văn đoàn vào chơi,  ghé quán GIÓ BẤC .  Ông ta có ý muốn phô trương chút lửa đóm xa xưa củ bài thơ của ông là bài LÒNG TA LÀ NHỮNG THÀNH  QUÁCH CŨ và tỏ ý ve vãn Hồ Điệp [ và ]  bị từ chối một cách bẽ bàng.

     Ngoài công dụng là nơi tụ họp của những giọng thơ không phân biết bắc, nam, quán GIÓ BẤC cũng là nơi có món bánh cuốn chả lụa ngon, do 2 bà quả phụ của thi sĩ VŨ HOÀNG CHƯƠNG và ĐINH HÙNG  bày bán môi sáng.  Giới thi nhân hay đến đây điểm tâm  để ủng hộ. (...). 
      Tôi [ Cao mỵ Nhân ]  gặp TẾ NHỊ lần đầu tiên trong một buổi họp  nơi biệt thự cửa nữ sĩ THU NGA  ..."    .

    ( hết trích dẫn bài  Thân thế & sự nghiệp của thi sĩ Tế Nhị / Cao Mỵ Nhân viết  ). 

2)    một tiểu tiết về tác phẩm  VÀNG SON  HUYẾT LỆ / MINH PHUNG - Nxb Phụ nữ Hànội, 2009 - Đường bá Bổn viết :

        "... cuốn  thứ 2,  Trần nhật Thu dự định in, đó là cuốn tự -sự -kể Vàng son huyết lệ  /  Minh Phụng ( đã giao  thụ ủy  quyền cho Dã-Lan -Nguyễn đức Dụ -1919- Saigon 2001) - nhưng Nxb Phụ nữ  Hànội   tự ý  in ấn, phát hành  vào cuối tháng 12/ 2009 - nếu biết được điều này-  chắc hắn tác giả Minh Phụng + người  thụ ủy  bản quyền Dã Lan+ - Nguyễn đức Dụ  vẫn  không trách cứ gì , lại mát lòng mát dạ  là đằng khác !
      trước đó, Trần nhật Thu ( đầu nậu ) đã  giao bản thảo  cho Nxb Lao động  ( Hànội ) để xin cấp phép. Người biên tập đầu tiên  Nxb Lao động  là Nguyễn  Dậu ( Trương mẫn Song  1939-   ?)   đã qua đời - và theo Trần nhật Thu ( 1945- 2008)  cho biết: sau khi bản thảo Vàng son huyết lệ không được ông Dã Lan-Nguyễn đức Dụ ( ngưới giữ bản quyền)  đồng ý về việc biên tập, bởi lẽ, ông Dậu  gạch xóa, sửa văn be bét  - thì ' tình bạn văn giữa Nguyễn Dậu & Trần nhật Thu đã cáo chung".  
     Kể ra tác phẩm Vàng son huyết  lệ / Minh Phụng đến tay bạn đọc\-  Nxb Phụ nữ cấp phép -  mà trước đó , đã mấy ai biết khúc đoạn trường đã làm nát gan, đứt ruột tác giả + người  thụ ủy  bản quyền + người biên tập đầu tiên+  kẻ làm đầu nậu sách không ít -  và nay -  tất cả đã  thành người thiên cổ...." 

 ( hết trích bài  Phổ trạng các nhà văn miền Nam đương đại / Dã Lan-Nguyễn đức Dụ  - Đường bá Bổn viết  - và  đã đăng trên  Newvietart. com  / Từ Vũ trang chủ ( France ) .


             



                                                       7.-  RƯỚC ÔNG BÀ 

                                              Chiều  ba mươi tết rước Ông Bà 
                                              Mình giả vờ quên, vợ nhắc ra
                                              Bán chiếc đàn cò mua khứa cá
                                              Đem đôi  hàm ếch đổi con gà
                                              Cháu từ Đồng Tháp cho cân gạo
                                              Bạn ở cao nguyên tặng gói trà
                                             Chợt nhớ bàn thơ đi tháng trước 
                                             Thôi đành lễ bái trước hàng ba ! 
                                                     1978   

                                                           8.- CHUẨN BỊ


                                            Tất cả cho vào tận đáy rương
                                            Nhân sinh, nghệ thuật lẫn tình thương
                                           Mười cân đạo đức vài lon gạo
                                           Một mớ tinh hoa, nửa  kí đường 
                                           Mật rót tai ngà chưa thấm giọng 
                                           Xuân đơm đầu  sói khó lên hương
                                           Đợi chiều thế kỷ xem màn cuối
                                           Rồi sẽ ra đi kiếm lập trường 
                                                  1979

                                                      9.- CHIÊM BAO


                                          Hôm qua mộng thấy điềm lành 
                                         Thấy Nga và Mỹ cưới tình cửa sau 
                                         Thấy màn vũ nhạc ca lâu
                                         Irăng Irắc yêu nhau hết mình
                                         Thấy đoàn thể Palestine
                                         Ôm chân Do Thái tâm tình thiết tha
                                        Thấy hàng lãnh đạo Trung hoa 
                                         Bắt tay Hànội giao hào lân bang 
                                         Giữa khuya thức giấc bàng hoàng
                                        Thấy Ngô trọng Hiếu * hôn Bàng bá Lân **
                                        Ai cho Tế  Nhị cù lần ?
                                        Nằm trong lòng quỷ nói toàn chuyện ma .
                                               ĐẦU NĂM 1981. 
                            ------
                              *    cựu đại sứ VN tại Cambodia, nguyên chủ nhiệm tạp chí Sống,  cựu  bộ trưởng Công dân vụ, 
                                   cựu dân  biểu  dưới trào Ngô đình Diệm.
                             **   thi sĩ tiền chiến .
                                          (BT) 

                                                 10.-  NHÀ NÔNG


                                       Bao thế hệ rồi nặng gió sương
                                       Dạo này ông bạn có lên hương ?
                                       Sống cùng tập thể vui ngày tháng
                                       Bám chặt lưng trâu vững lập trường .

                                                        NHÀ THƠ 


                                       Bác cứ nghêu ngao giọng trữ tình
                                      Cần gì nghệ thuật vị nhân sinh ? 
                                      Nhân sinh sắp biến thành nguyện tử
                                      Thì bỏ tao đàn tụng chiến tranh.

                                                       NHÀ BÁO 


                                      Nhà báo hay là ký giả đây?
                                      Tự do ngôn luận có gì hay ?
                                     Một ngòi bút thép vài trang giấy
                                     Anh viết chi cho thế hệ này ?

                                                    NHÀ BINH


                                      Trong gương nổi bật đấng râu mày
                                      Tay súng tay cờ lẫm liệt thay !
                                      Giữa lúc non sông mờ cát bụi
                                      Tinh hoa thế hệ chính là đây !

                                     thơ tế nhị 
                                     ( 1907 - SAIGON 1986). 

            Đ.B.B
      ( SAIGON, AUG. 4, 2013 )