t.t.kh. nàng là ai? thế nhật [ thế phong]
nxb văn hóa- thông tin tái bản, hànội 2001.
t.t.kh. nàng là ai /
thế nhật [ thế phong]
Chương 5
NHỮNG CÁNH HOA TIM
truyện ngắn : thanh châu
BẢO RẰNG HOA DÁNG NHƯ TIM VỠ
t.t.kh.
( Hai sắc hoa ti-gôn )
' Hoa leo' ti-gôn' sắc đỏ, sắc hồng, sắc trắng, năm nào cũng vậy, một mùa tàn lại một mùa nở. Nó chẳng giống lòng bất trắc của con người '
Khái Hưng / Gánh hàng hoa
Có ai để ý đến những cô hàng hoa ở các vườn làng Hữu tiệp, Ngọc hà, Yên phụ v.v... trong buổi sáng tinh sương cùa mùa thu này, rủ nhau đi họp chợ bên hồ Kiếm ? Trong những rổ hoa
tươi thắm, rực rỡ mùa xuân chất trên xe các cô, có ai để ý đến một thứ hoa của cậy leo, mỏng manh và nhẹ nhàng như giấy, dáng hoa chum chúm như một thứ quả, khi chưa xòe cánh.
Hơn một loài hoa đã nở rồi
Trên bờ giậu sắt trước cửa những biệt thự lặng im của các phố tây, trên giàn nứa trước mái hiên, bên cửa sổ của mọi nhà trong Hànội, những dây hoa hoa ti-gôn đã điểm màu trắng, màu hồng, màu đỏ vào giữa đám lá xanh non. Và sang sáng, có những thiếu nữ vui như bướm, với những bàn tay nhẹ, gỡ dần những dây hoa ấy để thay cho những hoa hôm trước trong phòng khách đã tàn ( vì loài hoa ấy chóng tàn ).
Báo trước mùa hè đã có những hoa huệ tây trắng ( hay loa kèn) làm trẻ thêm cho Hànội không già. Nhắc cho người ta nghĩ đến mùa thu, có lẽ, là thứ hoa ti-gôn không hiếm đó.
Một mùa thu cũ, tôi đã ngắt những bông hoa ấy trong tay và vò nát chúng nó đi trước một giàn hoa. Đó là thời kỳ tôi ốm dậy, buổi chiều thường đi thơ thẩn trong sân. Nhưng ,thực bấy giờ tôi chẳng có cái tâm địa của một Baudelaire ốm yếu, khi thấy cảnh khỏe mạnh của hoa tươi, lá tốt; mà bực mình đến đập vào hoa cho tơi tả để báo thù. Tạo hóa, như trong những câu thơ đau đớn thực tình này :
Quelquefois dans un beau jardin
Où je trainais mon agonie,
J' ai senti comme une ironie,
Le soleil déchiré mon sein
Et le printemps et la verdure,
Ont tant humilié mon coeur
Que j'ai puni sur une fleur
L'insolence de la nature
BAUDELAIRE
Sự tàn ác vô tình ấy đã đem lại cho nhà văn một tài liệu quý để viết nên vài trang tiểu thuyết. Bỗng nhiên, nhìn những cánh hoa đỏ trong tay, tôi nghĩ đến một quả tim rớm máu. Tôi nghĩ đến những đoạn tình duyên đau khổ ở đời. Những tiếng nức nở dài như tiếng dế làm não nuột trong bài thơ Thu của thi sĩ Verlaine. Những tiếng thở dài kín đao của những người con gái xanh xao. Một cái chau mày ,cắn môi của kẻ đi quá trớn,. buổi chiều lạnh chớm thu, đã thấy thoáng hiện ra trong đầu cái hình ảnh tưởng là mờ nhạt từ lậu của người quen cũ. Tôi nghĩ đến chia rẽ, đến phân ly, đến những bức thư cuối cùng, viết vội vàng trong đêm vắng, dưới ánh nến chập chờn, trong đó, người ta gói cả một tấm lòng tuyệt vọng lẫn với những cánh hoa thường tặng. Tôi nghĩ đến những cai chết trong tim mệt mỏi, vì yêu, của những người đàn bà có chồng, đã yên vui, đã nguôi quên.
Phút này rất lợi cho sự viết văn. Vì tôi thấy, tôi cảm thấy hết được những cái gì là tê tái trong tình ái. Tôi có tất cả tâm sự của một người đã từng chua xót vì yêu. Nhưng đương còn mệt, nên, tôi chưa muốn làm việc vội.
Tôi mặc áo đi dạo chơi các phố. Sau cùng, tôi gõ cửa nhà họa sĩ Lê, mà tôi đóan giờ này đương bận vẽ trong phòng. Vì một chút tình riêng thân mật - cái cửa canh giữ cẩn thận nhất của người họa sĩ khó tính này trong giờ làm việc- cho dẫu đối với những quan khách quyền thế, sang trọng nhất - lần nào cũng mở ra một cách dễ dàng với nụ cười niềm nở của người đầy tớ trẻ trung thành trước mặt tôi. Họa sĩ Lê đi vắng. Tôi được biết rõ ràng, họa sĩ về quê chơi. Nhưng, trong phòng khách, tôi nhận thấy những dây hoa ti-gôn trắng ngâm mình trong cái chậu thủy tinh xanh. Đã bao lần, tôi ngồi đây với họa sĩ, trước một bức tranh bỏ dở, hút một điếu thuốc chơi, và nghe họa sĩ kể al5i những cuộc du lịch ở những xứ xa xôi, mà tôi hằng mơ tưởng. Lần này, họa sĩ mới ở Vân Nam về. Tôi muốn được xem những bức tranh mới của họa sĩ và được nghe những câu chuyện mới. Họa sĩ đối với tôi là một người anh lớn tuổi. Tôi đã phục vì tài, và kính trọng thêm, vì sự được đi nhiều .
Một ý định này xảy ra trong óc: tôi sẽ về quê họa sĩ Lê chơi. Họa sĩ là con thứ một vị quan to - đã từng làm Khâm sai xứ Bắc kỳ. Trong làng Mọc, giữa đoạn đường Hànội - Hà đông, bên cạnh những dinh cơ cũ kỹ và đồ sộ của ông thân ngày trước, họa sĩ Lê có một ngôi nhà nhỏ, mà ít khi họa sĩ trở về thăm. Cũng có lần họa sĩ rủ về đấy với một người bạn thân để vẽ tranh cho tĩnh. Tội đinh ninh sẽ tìm ra họa sĩ Lê ở đấy, nhưng cũng như trên Hànội, tôi phải trở về không.
Buổi chiếu, sương xuống chầm chậm, trong khi tôi bước trên những con đường nhỏ trong làng. Một vài nóc nhà mái lợp ngói đỏ nổi lên giữa những khoảnh vườn cây xanh tốt. Người Hànội đã bảo nhau về cái làng xinh đẹp này xây nhiều biệt thự nghỉ [dưỡng ]. Tôi đã ngửi thấy nhiều hương hoa quý quen quen, lúc đi qua những thửa vườn đất rộng, có bờ rào cây cao, rậm. Thế rồi, trong môt cái vườn như vừa nói đó, tôi đã trông thấy bóng một người con gái hái hoa. Đó là một thiếu nữa độ 17, 18 tuổi. Nàng đứng trên một chiếc ghế gỗ, với tay lên giàn nứa, đương bận gỡ những giây hoa ti-gôn đỏ. Tôi không trông rõ mặt nàng; nhưng, chỉ để ý đến 2 cánh tay trắng để trần trên đám lá xanh, và suối tóc như đêm chảy sau lưng.
Tối hôm đó, tôi viết, trong cơn sốt rét. Và 2 tuần sau, cái truyện ngắn Hoa ti -gôn của tôi đã in trên mặt báo này. Truyện cũ có gì đâu :
... một họa sĩ đi vẽ về, qua làng Mọc, gặp một thiếu nữ hái hoa như tôi đã gặp trên kia ... Họa sĩ dừng lại ngắm, nhận ra những vẻ đẹp khác thường trên mặt người thiếu nữ, ghi vài nét vào cuốn sổ tay, rồi trở ra về với tấm lòng yêu viển vông của tuổi 20. Nhưng, một lần sau đến chỗ cũ, họa sĩ thấy mất bóng người hôm trước, cửa nhà vắng vẻ - hình như không có ai ở nữa- trong vườn chỉ có 1 ông già cuốc cỏ lom khom ...
Họa sĩ quên đi. Rồi 8, 9 năm sau, lúc họa sĩ đã nổi danh, mới gặp lại người ngày trước, ở một nơi xa, đã có chồng. Nhắc lại chuyện xưa, người ta nhận ra nhau, thấy mến nhau - và sau cùng, thấy yêu nhau. Làm thế nào khác được ? ( người viết truyện cho là định mệnh !). Họa sĩ bảo người yêu trốn đi với chàng, làm lại cuộc đời. Nhưng, thiếu phụ là một người đàn bà[ nhát gan ]. Phút cuối cùng, nàng sợ, chẳng dám liều bước vào con đường mới mà nàng đoán rằng nguy hiểm . Nàng bi đau đớn, giày vò, vì, đã yếu đuối - [ nàng lâm bệnh nặng, qua đời ] - mà người yêu không hay biết .
[Cho tới khi] họa sĩ được tin, đem những dây hoa ti-gôn - thứ hoa giống hình quả tim vỡ mà trước kia nàng hái ở vườn nhà - đặt trên mộ người yêu. Họa sĩ đã già nua mà không lấy vợ.
Nhưng, mỗi mùa thu, mùa hoa ti-gôn nở [ rộ], họa sĩ thường mua thứ hoa kia về [ trưng] phòng vẽ của mình .
***
Chuyện [ nào] có gì đâu ? Nhưng, tôi đã viết với tất cả cảm giác trong trẻo, chân thành, tươi tốt đã có trong chiều thu ấy, sau[ một] buổi đi chơi [ thăm] làng Mọc.
Có lẽ vì thế, mà cách đây ít hôm- một buổi trưa - có 2 người đàn bà đến thăm tôi , trong lúc tôi đi vắng- và, để lại trên bàn những cánh hoa trong truyện. Nhưng người đó, tôi đoán, là đã lấy làm bằng lòng câu chuyện tình ảm đạm kia, mà những cành hoa để lại, không ngoài cái ý nghĩa thưởng công cho người đã viết . ( dẫu sao, tôi cũng đã có lời cảm ơn 2 người không trở lại ấy, trên mặt báo này rồi ).
Những điều mà tôi lấy làm sung sướng nhất, là cũng dạo ấy, ở toà soạn nhận được một bài thơ của bà T.T.KH., kèm với một bức thư xin chữ ký của tôi. Bức thư giảng rõ, vì sao nảy ra thi hứng viết nện thơ . Và bài thơ tả cái tâm sự não nùng thầm kín của một người đàn bà đã có chồng, nhớ lại tình duyên cũ. Bài thơ đó, cũng là một cái truyện ngắn :
' Một thiếu nữ thường đợi người yêu đến trong buổi chiều thu, dưới một giàn hoa ti-gôn '.
Người đàn ông - chừng là 1 kẻ lớn tuổi và từng trải, thường vuốt tóc nàng, và thở dài, lo sợ cho cái tương lai đen tối của 2 người, trong khi vít những dây hoa ấy xuống :
Bảo rằng : ' hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi
T.T.KH.
Nhưng thiếu nữa nào đã hiểu gì trong cái tuổi ngây thơ , sung sướng của nàng ? Thế rồi, giữa một ngày pháo cưới nổ ran lên, nàng mới thấy đã có một cái gì đổ vỡ mà không sao cứu được. Người nàng yêu đã bỏ đi rồi. Từ đó :
... Từ đó thu rồi thu lại thu
Lòng tôi giá lạnh đến bao giờ ?
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ,
Người ấy cho nên vẫn hững hờ !
Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời,
Ái ân lạt lẽo của chồng tôi,
Mà từng thu chết từng thu chết
Vẫn giấu trong tim một bóng người
T.T.KH.
Bây giờ, nhớ lại lời nói gở của người yêu trước, nàng nhìn lại những cánh hoa tan tác của sinh ly, nhưng :
Đến nay tôi hiểu thì tôi đã
Làm lỡ tình duyên cũ mất rồi !
T.T.KH.
nàng đâm sợ những buổi chiều thu, nó làm thức dậy cả nỗi niềm thương nhớ cũ :
Tôi sợ chiều thu phớt nắng mờ
Chiều thu hoa đỏ rụng, chiều thu
Gió về lạnh lẽo, chân mấy vắng
Người ấy ngang sông đứng ngóng đò
T.T.KH.
Rồi nàng lo ngại :
... Nếu biết rằng tôi đã có chồng
Trời ơi ! Người ấy có buồn không ?
Có thầm nghĩ đến loải hoa... vỡ,
Tựa trái tim, phai tựa má hồng ...?
T.T.KH.
Tôi đọc bài thơ đầu của T.T.KH. với một sự cảm động thực thà. Tôi cho là những lời thơ xuất tự tâm hồn, giản dị, nhẹ nhàng và chân thật ấy, còn đẹp hơn cả những lời thơ đẹp nhất của các Valmores hay Gérard của Pháp nữa. Bởi tôi nghĩ: cùng rốt, mối cảm mà T.T.KH. có thể viết nên những vần thơ réo rắt mãi rong tâm can người như vậy được, còn, câu chuyện của tôi, có khéo kể lắm; thì rồi, người ta cũng đọc qua một lần, rồi sẽ quên đi. Tôi chỉ có thể diễn bày tâm trạng người đời bằng cái tiếng nói của người thường. Còn thi sĩ, họ nói cái thứ tiếng riêng của thiên thần, thì phải chiếm lòng người hơn chứ ...
Được ít lâu, T.T.KH. lại gửi đến một bài thơ nữa, ( tuy là bài thứ 2, nhưng lại thấy đề là' bài thơ thứ nhất') - người đàn bà đau khổ trên kia cho chúng ta biết thêm rằng : chồng nàng là một người khắc nghiệt và luống tuổi rồi, nàng viết, nhưng vần thơ này trong lo sợ :
Tôi run sợ viết, lặng im nghe
Tiếng lá thu khô xiết mặt hè
Như tiếng chân người len lén đến
............
Song đời nào dám gặp ai về !
Tuy thế tôi tin vẫn có người
Thiết tha theo đuổi nữa than ôi !
Biết đâu, tôi một tâm hồn héo
Bên cạnh chồng nghiêm luống tuổi rồi !
T.T.KH.
Bài thơ này, nhắc lại những ý bài thơ trước- nhưng, không thiếu những lời tha thiết, mỉa mai số phận :
Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chống tôi nữa lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khác!
... Gió hỡi làm sao lạnh rất nhiều ?
T.T.KH.
Nhưng, buồn nhất là mấy câu này :
Đang lúc lòng tôi muốn tạm yên
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
Rỏ xuống thành thơ khóc chút duyên! T.T.KH.
Tôi thấy một cái gi thắc mắc: như là một hối hận, vì đã vô tình nhắc đến 1 thứ hoa cũ làm rớm máu quả tim một người đã tạm yên. Người ta bảo: có 1 thứ hoa gọi là kim châm, tiếng chữ liệu sầu hoa, ăn hoa ấy thì vơi được lòng đau khổ. Lúc này, tôi muốn tìm ra hoa ấy, đem tặng tất cả những người đàn ba đáng thương , ở trong cảnh éo le này. ' Có chồng rồi mà vẫn không quên được tình xưa'!
Thế nhưng, tôi không khỏi có chút tự kiêu, vì đã tạo ra được một người đàn bà thi sĩ, do một mối cảm gây ra rong 1 chiều thu, vì đã làm nổi tiếng 1 dạo : cái loài hoa tầm thường ấy . Mà rồi đây, tất cả những ai sắp đi qua, hay đã đi qua, cảnh đoạn trường kia, ngấm ngợi những vần thơ của T.T.KH., nếu có vơi được lòng buồn, thì khác gì, như tôi đã tìm ra được liệu sầu hoa ?
Trong đời văn tự của tôi, nếu ai có hỏi tôi: đã làm được điều gì thú vỉ? Tôi xin trả lời ngay rằng:
' Tôi đã viết được nên 'Hoa ti-gôn'.
Tôi đã nghe bàn tán nhiều về T.T.KH. Người ta tò mò, muốn biết rõ đời riêng của người đàn bá có cái tâm sự bi thương kia. Người ta thêu dệt nên nhiều chuyện buồn cười. Có kẻ bảo rằng:
' nàng đẹp và buồn lắm, mắt mơ màng, người hơi mảnh' ... còn gì nữa ?
Tôi thì, tôi chưa biết mặt mặt, biết tên thực của T.T.KH. Tôi chỉ biết rằng đó là một người đànbà đã viết nên được những vần thơ đẹp, trong [ tâm trạng ] thực thà cảm xúc. Còn muôn gì hơn nữa ? Sao, người ta cứ muốn làm nhơ bẩn tất cả những cái gì gọi là trong sạch ở trong cõi đời này ?
Tôi cầu: chẳng bao giờ gặp mặt T.T.KH. - để được yêu thơ hơn. Và, tôi lại có ý muốn lạ lùng này :
' đừng bao giờ người đàn bà ấy viết thêm một bài thơ nào nữa.[ Bởi ], tôi chỉ sợ, những bài thơ sau, sẽ làm bớt giá trị của bà [ ta] đi. '
Arvers chỉ làm một bài thơ thôi, nhưng, tất cả những kẻ tuyệt vọng trong ái tình trên thế giới, đều nhớ như chôn vào ruột bài thơ Tình tuyệt vọng.
tại sao T.T.KH. sẽ không nổi tiếng với đới, là :
' thi sĩ của những người đàn bà đã có chồng '
với chì, 3 bài thơ [ mà] tôi đã kể.
Tôi rất mong, đứng ai nên tách bạch thơ T.T.KH. làm gì ( vì bài thơ bất hủ của Arvers cũng còn khuyết điểm nữa là ), chỉ nên coi đó là những bài thơ tả đúng gan ruột của những thiếu phụ sống bên cạnh cuộc đời của người chồng, với nỗi ái ân lạt lẽo .
MÙA THU 1939
thanh châu
( đăng Tiểu thuyết thứ bảy, 1939).
( kỳ sau: chương 7 )
thế phong
( Sđd : tr. 66 - 73 )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét