thi nhân thi ca & cảm nhận: hồ dzếnh / lê ngọc trác - 3

            hồ dzếnh : ' nghìn sau lơ lửng với nghìn xưa '
                                 bài  : lê ngọc trác 

    Từ những  năm đầu thập niên 40 thế kỷ trước, trên văn đàn Việtnam có 2 tật truyện ngắn gần như xuất hiện cùng 1 lúc.   Cà 2 tác phẩm đã được người đọc đón nhận với tất cả sự quý mến.  Mãi đến hôm nay,  gần 70 năm, bao thế hệ người đọc yêu mến văn chương vẫn còn say mê 2 tác phẩm ấy.  Đó là tập truyện  ngắn Những ngày thơ ấu / Nguyên Hồng và Chân trời cũ / Hồ Dzếnh.  Đây là 2 trong những tập truyện ngắn hay nhất của văn học Việtnam ở thế kỷ XX.

    Hồ Dzếnh tên là Hà triệu Anh, sinh 1916 tại làng Đông Bích, xã Hòa Tường, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa.  Ông mất vào ngày 13- 8- 1991 tại Hànội.  Gần 60 năm cầm bút, Hồ Dzếnh để lại cho đời các tác phẩm chính:
    - về văn :   Dĩ vãng ( truyện vừa, 1940),Những vành khăn trắng ( truyện dài, 1942, ký Lưu thị Hạnh. Tiếng kêu trong máu ( truyện dài, ký Lưu thị Hạnh ), Một chuyện tình 15 năm về trước ( truyện dài,  1943, ký Lưu thị Hạnh),  Chân trời cũ  ( tập truyện ngắn, 1942), Cô gái Bình Xuyên ( truyện vừa, 1946), Hồ Dzếnh : tác phẩm chọn lọc  ( 1958).
     -  về thơ : Quê ngoại ( thơ, 1942), Hoa xuân đất Việt ( thơ, 1946 ).

    Hồ Dzếnh viết truyện dài, tiểu thuyết - thành công với tập truyện ngắn Chân trời cũ.   Nhưng, thơ mới thật sự làm cho tên tuổi của ông nổi tiếng và được đông đảo bạn đọc yêu thích.

    -thơ Hồ Dzếnh tràn đầy tinh cảm, chân thật, độc đáo, mang vẻ đẹp tuyệt vời và sâu sắc, mới lạ.  Thơ lục bát Hồ Dzếnh mang hơi thở tâm hồn phương Đông.  Nhà thơ
 Bùi Giáng  mỗi lần đọc những bài thơ lục bát Hồ Dzếnh  đều nhận xét với tất cả lòng cảm phục :
      '  Chẳng khác dải Ngân hà lấp lánh nhớ nhung trên bầu trời văn học Việtnam ':

                                       Phút linh cầu mãi không về 
                                       Phân vân giấy trắng chưa nề mực đen
                                       Khói trầm bên giấc mơ tiên 
                                       Bâng khuâng ... trăng rải qua miền quạnh hiu
                                       Tô Châu lớp lớp phù kiều 
                                       Trăng đêm Dương Tử mây chiều Giang Nam
                                       Rạc rời, vó ngựạ quá quan
                                       Cờ treo ý cũ, mây dàn mộng xưa 
                                       Biển chiều vang tiếng nhân ngư 
                                       Non xanh thao thiết trời thu rượu sầu
                                       Nhớ thương bạc nửa mái đầu
                                       Lòng nương quán khách nghe màu tà huân
                                       Buồn Tư Mã, nhớ Chiêu Quân 
                                       Nét hoa thấp thoáng, ý thần đê mê 
                                       Phút linh cầu mãi không về
                                       Phân vân giấy trắng chưa nề mực đen ...
                                                                              ĐỢI THƠ 

    Với 1 tâm hồn  nhạy cảm, Hồ Dzếnh viết những câu thơ như 1 lời tiên tri về giây phút cuối cùng của 1 đời người với nhiều hệ lụy trần gian.  Đọc xong, chúng ta nghe lạnh cả người và phải ngậm ngùi thở dài :

                                    Nằm đây tưởng chuyện ngàn sau ,
                                    Lung linh nến cháy hai đầu áo quan 
                                    Gió lìa cành lá không vang 
                                    Tin ta vĩnh quyết trần gian hững hờ ! 
                                    Bao nhiêu dáng ảnh tôn thờ 
                                    Xa nhau lâu quá bây giờ lạnh nhau
                                    Người về gối rét, nằm đau 
                                    Nghe trên thước đất phai màu nhớ thương
                                    Chiều nào mây vong hồn chuông 
                                    Ngừng đôi chân kẻ trên đường mải mê
                                    Nghe hồn ta lỗi câu thề
                                    Nghìn thu xa vắng, ra về trước ai 
                                    Ngậm ngùi nhớ trắng rừng mai
                                    Cảm thương sông nước, ghi bài điếu tang
                                    Ngựa gầy bóng gió mênh man
                                    Cờ đen lối cũ, cây vàng nẻo xa...
                                    Ta nằm trong ván trông ra
                                    Tủi thân vì thấy người hoa vẫn cười !
                                    Ta toan ... giận dỗi xa đời
                                    Chợt hay : khăn liệm quanh người vẫn thơm !
                                    Nát thân, không nát nổi hồn 
                                    Lẫn trong cái chết vẫn còn cái đau ..
                                         TƯỞNG CHUYỆN NGÀN SAU 

     Khi ta cô đơn, khi ta là người lữ hành cô độc, đọc bài thơ Màu cây trong khói / Hồ Dzếnh, chúng ta càng thấy đất trời mông mênh và lòng càng thêm hiu quạnh.   Bài thơ đã được nhạc sĩ Dương thiệu Tước phổ thành ca khúc Chiều.   Thơ và nhạc chắp cánh  bay xa, ngân lên, nói hộ tiếng lòng của bao người :

                                  Trên đường về nhớ đầy
                                  Chiều chậm đưa chân ngày
                                  Tiếng buồn vang trong mây

                                  Chim rừng quên cất cánh
                                  Gió say tình ngây ngây
                                  Có phải  sầu vạn cổ
                                  Chất trong hồn chiều nay ?

                                  Tôi là người lữ khách
                                  Màu chiều khó làm khuây
                                  Ngỡ lòng mình  là rừng
                                  Ngỡ hồn mình là mây

                                 Nhớ nhà châm điếu thuốc
                                 Khói xanh bay lên cây ...

    Hồ Dzếnh ra đời, từ kết quả  của mối tình giữa 1 thương nhân Trung hoa quê ở Quảng Đông với người con gái chèo đò trên sông Ghép/ Thanh Hóa.   Ông lớn lên trong tình thương yêu của người mẹ.  Khi sáng tác, ông viết những câu thơ  trân trọng, tràn đầy cảm mến về người mẹ của mình, [ cũng là] người mẹ Việtnam:

                             Cô gái Việtnam ơi ! 
                            Từ thuở sơ sinh lận đận rồi
                            Tôi biết tình cô u uất lắm
                             Xa nhau đành chỉ nhớ nhau thôi .

                             Cô chẳng bao giờ biết bướm hoa 
                             Má hồng mỗi tiết, mỗi phôi pha
                             Khi cô vui thú là khi đã
                             Bồng bế con thơ, đón tuổi già !

                             Cô gái Việtnam ơi ! 
                             Ngọn gió thời gian đổi hướng rồi
                             Thế hệ huy hoàng không đủ xóa
                             Nghìn năm vằng vặc ánh trăng soi

                             Tôi đến đây tìm lại bóng cô
                             Trở về đường cũ, hái mơ xưa
                             Rau sam vẫn mọc chân rào trước 
                             Son sắt, lòng cô vẫn đợi chờ.

                             Dải lúa cô trồng nay đã tươi 
                            Gió xuân ý nhị vít bông, cười ... 
                            Ai hay lòng kẻ từng chăm lúa 
                            Trong  ruột lòng con đã héo rồi!

                             Cô gái Việtnam ơi !
                             Nếu chữ ' hy sinh ' có ở đời 
                             Tôi muốn nạm vàng muôn khổ cực
                              Cho lòng cô gái Việtnam tươi .
                                                        CẢM XÚC

   Sống trên quê ngoại yêu thương, nhưng tâm hồn Hồ Dzếnh lúc nào cũng nhớ về quê cha, đất nước Trung Hoa rộng lớn , với nỗi nhớ cháy bỏng cúa người con lưu lạc, mơ một ngày trở về cố quốc :

                             Ta nhớ  màu quê, khát gió quê 
                             Mây ơi ngưng cánh đợi ta về
                             Cho ta trông lại tầng xanh thẳm 
                             Ngâm lại bài thơ ' Phương thảo thê '.

                             Đất thánh trời Đông, mẹ Á châu 
                             Anh hoa ngàn thuở rạng phong hầu 
                             Chín cung thăm thẳm hồng hương khói 
                             Danh vọng vang lừng mây gió Âu.

                            Liễu Đông Đình thơm chuyện hảo cầu
                            Tóc thề che mướt gái Tô châu
                            Bâng khuâng trăng sáng trời Viên Hán 
                            Một dải Giang nam nước rợn màu.

                            Ai hát mà nay, gió vẫn thơm
                            Ai đau non nước não căm hờn? 
                            Chiêu Quân nêu danh người cung Hán 
                            Thi tứ tìm đâu nét tủi hờn ?

                            Mây ơi có tạt về phương  bắc 
                            Chậm chậm cho ta gửi mấy lời 
                           Từ thuở ly hương ta vẫn nhớ
                            Nhưng tình xa lắm gió mây ơi !
                                                           TƯ HƯƠNG

    Hồ Dzếnh viết về tình yêu lứa đôi cũng thật đặ sắc.  Ý thơ rất riêng.   Với Hồ Dzếnh, lổi hẹn trong tình yêu cũng là niềm hạnh phúc, tình lỡ là tình đẹp.   Và, được thưởng
thức thú đau thương trong tình yêu.   Nhiều thế hệ vào tuổi yêu, đã thuộc lòng bàit hơ Ngập ngừng / Hồ Dzếnh :

                              Em cứ hẹn nhưng em đừng đến 
                              Để lòng buồn tôi dạo khắp trong sân
                              Ngó trên tay, thuốc lá cháy lụi dần 
                              Tôi nói khẽ : ' Gớm làm sao nhớ thế !'

                              Em cứ hẹn nhưng em đừng đến nhé !
                              Em  tôi ơi  tình có nghĩa gì đâu ?
                              Nếu không là lưu luyến buổi sơ đầu?
                              Thuở ân ái mong manh hơn  nắng lụa.

                              Hoa bướm ngập ngừng cỏ cây lần lữa 
                              Hẹn ngày mai mà sẽ đến vui hơn
                              Chỉ ngày mai mới đẹp ,ngày mai thôi
                              Em cứ hẹn, nhưng em đừng đến nhé .

                               Tôi sẽ trách - cố nhiên - nhưng rất nhẹ
                               Nếu trót đi, em hãy gắng quay về 
                               Tình mất vui khi đã vẹn câu thề
                               Đời chỉ đẹp những khi còn dng dở.

                               Thư viết đừng xong, thuyền trôi chờ đỗ 
                               Cho nghìn sau ... lơ lửng ... với ngàn sau .

    Với sự nghiệp sáng tác của mình, Hồ Dzếnh đã có những đóng góp quan trọng vào  nền văn học Việtnam.  Riêng những tác phẩm thơ đặc sắc của  Hồ Dzếnh, [ thì] : 

                          ' nghìn năm còn lơ lửng với nghìn xưa '

         lê ngọc trác 
----
*  Tài liệu tham khảo & trích dẫn :

-   Thơ mới 1932- 1945 ( Nxb Hội nhà văn, Hànội 2004)
-   Tác phẩm chọn lọc của Hồ Dzếnh ( 1988)
-   Trăng đêm Dương Tử trong tâm hồn thơ Hồ Dzếnh .
-  ( Giữa trời hoa bay của Thái Tú Hạp, 2009). 

------

( Thi nhân - thi ca & Cảm nhận / Lê ngọc Trác - Nxb Văn học cấp phép + Công ty  cổ phần văn hoá Đất Việt in ấn, phát hành , Hànội 2013 -  in kèm ảnh chân dung Hồ Dzếnh  ( 3 x,3,5 cm ) - tr. 21 - 28  ).