t.t.kh. nàng là ai? thế nhật [thế phong]
văn hóa thông tin tái ban, hànội, 2001
6. t.t.kh...
hoài thanh + hoài chân
Hồi tháng 9 - 1937, Tiểu thuyết thứ bảy đăng một truyện ngắn của ô. Thanh Châu; Hai sắc hoa ti-gôn. Ít ngày sau , tòa báo nhận được một bài thơ nhan đề: Bài thơ thứ nhất, rồi lại nhận được một bài nữa
Hai sắc hoa ti-gôn. Hai bài ấy đều ký T.T.KH. và đều một nét chữ run run. Từ đấy, tòa soạn Tiểu thuyết thứ bảy không nhận được bài nào nữa và cũng không biết T.T.KH. ở đâu ?
Nhưng, sau khi bài thơ kia đăng rồi, xóm nhà văn bỗng xôn xao. Có mấy người nhất quyết T.T.KH. chính là người yêu của mình. Và, người ta đã phê bình rất nồng nhiệt,. Có kẻ không ngần ngại cho 2 ba2it hơ ấy là những áng thơ kiệt tác.
Nói thế đã đành là quá lời , nhưng, trong 2 bài thơ ấy cũng có những câu thơ xứng với vẻ lâm ly của câu chuyện cô bé T.T.Kh. yêu. Người yêu của cô có nét mặt rầu , và, có lẽ đã đọc nhiều văn Từ Trẫm Á. Cô bé kể : Những buổi chiều thu, đứng dưới giàn hoa ti-gôn :
... Người ấy thường hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui;
Bảo rằng :' Hoa giống như tim vỡ *
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi !
-------
* có bản chép :' Bảo rằng :' hoa dáng như tim vỡ '.
Cô bé ngây thơ không tin. Ai ngờ lời nói văn hoa kia bỗng thành sự thực. Chàng đi ...
... Ở lại vườn Thanh có một mình,
Tôi yêu gió lạnh lúc tàn canh,
Yêu trăng lạnh lẽo rơi trên áo
Yêu bóng chim xa, nắng lướt mành
Và một ngày kia tôi phải
Cả hồng tôi nữa lúc đi theo
Những cô áo đỏ sang nhà khác !
-Gió hỡi làm sao lạn h rất nhiều ?
Ngày ấy là ngày buồn nhất trong đời nàng :
Người xa xăm quá - Tôi buồn lắm
Trong một ngày vui pháo nhuộm đường
Từ đó mùa thu qua, rồi, mùa thu qua . nàng vẫn luôn luôn tưởng nhớ,. nhưng, tin buồn chàng nào có hay; cho nên, nàng tự hỏi :
Nếu biết rằng tôi đã có chồng
Trời ơi ! Người ấy có buồn không ?
Một nỗi đau đớn trần truồng, không ẩn sau Liễu Chương Đài, như nỗi đau đớn của nàng Kiều ngày trước :
Cành xuân đã bẻ cho người chuyền tay !
Cho đến hôm nay, xem chuyện tình, tình cờ lại thấy cánh hoa xưa. Nàng không sao cầm lòng được :
Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
Nhỏ xuống thành thơ , khóc chút duyên
Bốn năm qua, từ ngày báo [chí] vô tình hé mở cho ta một lòng. Ai biết con người vườn Thanh bây giờ ra thế nào ? Liệu rồi đây, người ta có thể lẳng lặng ôm nỗi buồn riêng cho đến khi về chín suối ?
tháng 11 - 1941
HOÀI THANH + HOÀI CHÂN [Thi nhân Việtnam, Hànội, 1942]
7. t.t.kh. là ai ?
hoàng tiến
T.T.Kh. với những câu thơ xót xa cảm động :
... Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời
Ái ân lạt lẽo của chồng tôi
Và từng thu chết từng thu
Vẫn giấu trong tim một bóng người ...
Vậy T.T.Kh. là ai ? Nam hay nữ ? Bút danh này chỉ thấy ghi ở 3 bài thơ đăng trong Tiểu thuyết thứ bảy và mo6y5t bài trên báo Phụ nữ rồi thôi , không thấy xuất hiện nữa.
Ông Hoài Thanh, năm 1941, có soạn cuốn Thi nhân VN cũng trích dẫn T.T.KH. , với lời ghi chú :
' Sau khi bài thơ kia đăng , xóm nhà văn bỗng xôn xao, có đến mấy người nhất quyết T.T.KH. chính là người yêu của mình. Và, người ta đã phê bình rất náo nhiệt. Có kẻ không ngần ngại cho những bài ấy là những áng thơ kiệt tác ...'
, xin công bố với bạn đọc, mộ thông tin chúng tôi được biết về T.T.KH. Người kể còn sống, mà T.T.KH. cách đ6ay 4 năm vẫn còn gặp. Chúng tôi thấy cần phải công bố ngay, vì, nó có lợi cho việc làm văn học sử sau này.
Số là, vào dịp hội đền Bà Tẩm năm nay ( Kỷ Tỵ, 1989), chúng tôi rủ nhau sang Phú Thụy dự hội. Cùng đi có nhà thơ Lương Trúc, thuộc lớp nhà thơ trước Cách mạng tháng 8, năm nay đã 74 tuổi ( tên thật Phạm quang Hòa ), bạn thân với các nhà thơ Thâm Tâm, Nguyễn Bính và Trần huyền Trân. Chính bài Tống biệt hành, Thâm Tâm viết tặng Phạm quang Hòa, mở đầu bằng 2 câu :
... Tôi và anh : Bính và Hòa
Ở đây xa chị, xa nhà, xa em
và kết thúc bằng 2 câu :
Đây là giọt lệ phân ly
Ngày mai tôi ở, anh đi, bao giờ ?...
Nhà thơ Lương Trúc là người cung cấp tư liệu, và tất nhiên, ông sẽ sẵn sàng chịu trách nhiệm về họ, tên tác giả Hai sắc hoa ti gôn được công bố dưới . Cùng nghe hôm đó với tôi, có nhà thơ Trần lê Văn và nhà thơ Tú Sót.
T.T.KH. tên thật là Trần thị Khánh, người yêu của Thâm Tâm. Hai người yêu nhau, nhưng, biết không lấy được nhau, hẹn, giữ kín mối tình, để đỡ phiền đến gia đình của nhau sau này. Cô Khánh đọc Tiểu thuyết thứ bảy, in truyện ngắn Hoa ti- gôn của Thanh Châu ( số báo ra vào tháng 9 năm 1937), xúc động, tự thổ lộ câu chuyện riêng bằng bài thơ Hai sắc hoa ti-gôn, và, gửi đăng Tiểu thuyết thứ bảy.
Bài thơ in ra đã gây xôn xao trong làng văn chương, như ông Hoài Thanh ghi nhận . Tiếp đó, để giải thích lý do viết bài Hai sắc hoa ti-gôn, T.T.KH. gửi đến Tiểu thuyết thứ bảy một bài nữa, với tiêu đề bài thơ thứ nhất và viết riêng gửi tặng Thâm Tâm bài thơ Đan áo.
Lại càng xôn xao, nhiều người cho là nam giới giả danh, nhiều người nhận là người yêu của mình, trong số này có nhà thơ Nguyễn Bính.
Thâm Tâm hồi ấy, còn trẻ, với tính hiếu thắng tuổi trẻ, ông đã gửi báo Phụ nữ đăng bài thơ Đan áo để chứng minh với thiên hạ, rằng : ' T.T.KH. chính là người yêu của mình.' tất nhiên, không có sự đồng ý của T.T.KH.
Vì thế mà T.T.KH. giận, cô viết bài thơ dài để trả lời T.T.KH. bài Các anh ( tập thơ mới của Thâm Tâm, nhà xuất bản Văn học, 1987), có in bài Các anh ... nhưng, đây chỉ trích một phần ).
Lời bàn :
Có người viết hàng trăm bài thơ, in hơn chục tập thơ, không gây được một vang hưởng nào trong nghệ thuật, [ mà] T.T.KH. chỉ viết 4 bài thơ, có bài đã gây được vang hưởng.
Thơ hay đâu có cần nhiều.
Phê-lích Ác-ve ( Felix Arvers: 1806- 1850) chỉ nhờ bài Tình tuyệt vọng mà tên tuổi được ghi trong văn học sử Pháp. Mơi hay trong lãnh địa nghệ thuật, số lượng chỉ là cái không đáng kể. T.T.KH. cần phải được xem xét và đánh giá như một tác giả của dòng thơ lãng mạn trước Cách mạng tháng 8. Điều đó không có gì là quá đáng
Được biết, T.T.KH. về sống ở Thanh Hóa đã 4 năm nay, không biết bây giờ còn hay mất, nhưng, cứ xin phép cho chúng tôi được công bố điều bí mật trên, vì nghĩ rằng :
Thời gian qua đi đã dài, nhà thơ Thâm Tâm đã mất, ông nhà đã quy tiên. Vả lại, cũng vì công việc của văn học sử, nếu, đã tìm ra được tác giả của một tác phẩm nổi tiếng, thì, dù đắn đo đến đâu, rồi cũng phải công bố .
báo Nhân chủ nhật, số 23 tháng 7 - 1989
HOÀNG TIẾN
8. ghi thêm về thâm tâm và t.t. kh.
mã giang lân
40 năm nay , nhà thơ Thâm Tâm đã là người trong cõi nhớ. Bạn bè đồng nghiệp của ông là Vũ Cao, Từ bích Hoàng, Trần Độ, Tô Hoài ... đã nhớ và kể lại cuộc đời hoạt động vá sáng tác văn thơ của ông với một tình cảm chân thành trân trọng. lúc đó còn công bo6` thêm nm
Thế nhưng, nói đến Thâm Tâm, nhiều người nghĩ ngay đến T.T.KH. [và hỏi ] T.T.KH. là ai ? Là người yêu của Thâm Tâm ? Chính T.T.KH. là Thâm Tâm ? Giữa T.T.KH. và Thâm tâm vào những năm 1937- 1940, với những bài thơ tình tuyệt với đã làm cho tên tuổi nhà thơ và nữ sĩ ấy vang vọng trên thi đàn.
Những năm sau này, những đợt sóng, những luông dư luận khác nhau về nghi vấn văn chương này vẫn dội lên. Một trong những chứng nhân quan trọng để làm rõ vấn đề, là, Thâm Tâm là nhà thơ đã hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp năm 1950... Ở Sài Gòn trước đây, nhất là vào năm 1970, người ta không ngớt tung ta những huyền thoại về Thâm tâm và T.T.KH.
Vũ Bằng là người giỏi bịa chuyện đã làm rùm beng, một dạo để tỏ mình là người từng trải, là người hiểu biết [rộng]. Và, trong những dịp ấy, nhiều người cũng nhày ra ăn theo, bởi vì, họ chỉ biết qua nghe, rồi, nhặt nhạnh, thêm bớt, viết thành bài làm sáng tỏ. Báo chi Sài Gòn nhiều bài thơ giả cũng ký tên T.T.KH.
hai năm nay
Hai năm nay, khi tập thơ Thâm Tâm ra đời, sự mến mộ của người đọc đối với nhà thơ được khẳng định thêm. Vả lại, xuất hiện trên báo chí những bài viết say sưa đến quá nhiệt tình. Anh Hoàng Tiến viết liền 2 bài, một, đăng trên Nhân dân chủ nhật ( số 23, tháng 7- 1989 ), kể về T.T. KH. Anh còn nói bài thơ Các anh in trong tập thơ Thâm Tâm là trích một bài đăng ở [báo] Hànội ( 2- 9-1989) để cung cấp đầy đủ Tống biệt hành của Thâm Tâm. Tư liệu anh là nghe từ nguồn nghe[ lại] . hai lần ở 2 bài, anh đều nói, anh may mắn được gặp, được nghe cụ Lương Trúc *, nhà thơ và là bạn của thâm tâm kể. Anh Hoàng Tiến nói:
------
* Lương Trúc , bút của Phạm quang Hòa. Ông này từng có thơ đăng trên báo ' Phong hóa ' ( 1935 ) của Tự lực văn đoàn- cùng thời với những bài thơ được đăng của Phạm huy Thông, Thanh Tịnh, Thao Thao v.v... ( BT)
' Vì trách nhiệm của công việc khảo cứu và biên soạn, cũng như lợi ích của việc khảo cứu và biên soạn, cũng như lợi của việc làm văn học sử sau này ..'
nên Hoàng Tiến xin phép nhà thơ Lương Trúc cho công bố toàn bộ bài ' Tống biệt hành' của Thâm Tâm. Đây là một việc cần thiết và bổ ích ( nếu như nghiêm túc, khoa học ), chỉ tiếc một điều, bằng lối văn lộng ngữ , Hoàng Tiến đã đưa ra những nghi ngờ, những điều không có căn cứ. Vậy theo đó, mà viết văn học sử, m2 khảo cứu - thì, giấy mực đâu in cho xuể .
Trước khi nói về T.T.KH., tôi xin có mấy đính chính ở một bài viết ngắn của Hoàng Tiến, khi công bố bài Tống biệt hành.
Tập Thơ Thâm Tâm do nhà xuất bản Văn học in năm 1987, sao anh [Hoàng Tiến] nói là nhà xuất bản Giáo dục ? Giữa năm 1950, Thâm Tâm đi chiến dịch, làm báo[ở ngoài] mặt trận, hy sinh ở gần biên giới, vì cơn bệnh tai ác, sao chỉ ghi nơi hy sinh là ' ở rừng Việt bắc ?.
Đúng là bài Tống biệt hành có một khổ thơ cuối cùng nữa, mà, Thi nhân VN [ Hoài Thanh + Hoài Chân] và kể cả tác giả Thâm Tâm cũng không đưa vào :
.Mây thu đầu núi, gió lên trăng
Cơn lạnh chiều nao đổ bóng thầm
Ly khách ven trời nghe muốn khóc
Tiếng đời xô đọng tiếng hờn căm
Còn khổ thơ mà anh cung cấp cho bạn đọc, là :
Mây đầu thu núi gió lên trăng
Cơn lạnh chiều nao đã đổ thầm
Ngừng ở ven trời nghe tiếng khóc
Tiếng đời xô đọng tiếng lòng căm
Tôi thì, cho khổ thơ trên chính xác hơn, vì đã in trên báo Tiểu thuyết thứ bảy ( 1940) . Còn bài Các anh trong tập Thơ Thâm Tâm chỉ có 16 câu ( 4 khổ thơ ) lấy trọn vẹn từ báo Tiểu thuyết thứ bảy ( 4-5-1940). Hoàng Tiến nghe ở đâu mả bảo đó chỉ là trích đoạn? Chắc Hoàng Tiến tin vào ai đó đã đưa in trên báo Văn nghệ và, nói rằng đây là 8 câu trên và kết thúc là 8 câu sau của bài Các anh,còn ở là 56 câu khác, không ăn nhập gì với kết cấu toàn bài. Vẫn bài thơ dài này cộng cả 64 câu , ông Nguyễn tấn Long trong
' VN thi nhân tiền chiến ' in ở Sài Gòn ( 1968), lại đặt tên là ' Gửi T.T.KH', có lẽ cũng nghe ai nói, rồi ghi lại.
Trở lại câu hỏi T.T.KH. là ai ?
Tôi xin mách;' Thanh Châu chính là người khơi nguồn thiên tình hận này '.
(...)
Sự thật, theo tôi, 50 năm nay rồi, TTKH đến nay vẫn còn là ' ẩn số'. Một hồn thơ đầy xúc cảm, một con người cao thượng, nói lên nỗi đau đớn của mình một cách tuyệt vời, mà lại âm thầm, mai danh ẩn tích- để lại cho giới cầm bút biết bao bàng hoàng thương cảm, mến phục !.
Một điều cần chú ý Một : Trước cách mạng tháng 8 ,[vợ của]Thâm Tâm sống và học ở Thanh hóa, khi xây dựng gia đình với Thâm Tâm, thì ở Hà nội và những năm kháng chiến chống Pháp lại ở Thanh hóa, mãi đến năm 1950, khi nhà thơ hy sinh, bà mới cùng bé Nguyễn tuấn Khoa, con trai duy nhất, lặn lội lên Việt bắc , bà vợ Thâm Tâm hiện nay vẫn đang ở Hànội.
TTKH là ai ? Là Trần thị Khánh, là Thâm Tâm- Khánh, là Tuấn Trình- Khánh ( vì tên thật Thâm Tâm là Nguyễn tuấn Trình ) ... Theo ' VN thi nhân tiền chiến ' ( in ở Sài Gòn , 1968) có người còn nói TTKH chính là Trần thị Khánh, người em gái đồng tông với nhà thơ Tế Hanh ở Thanh hóa, v.v và v.v... Tôi có thể nêu lên rất nhiều huyền thoại, những huyền thoại huyễn hoặc, xung quanh cái tên TTKH này.
TTKH là ai ? là một thiếu phụ, nhưng, chưa bao giờ xuất đầu lộ diện. Chỉ lộ ra cái tên TTKH. Cái tên Trần thị Khánh cũng là do suy luận, suy đoán[ mà thôi] . Theo tôi, mọi cái tên diễn dịch, khẳng định ở trên đều là của giả. Ngay cả 2 bài thơ tiếp sau là' Đan áo cho chồng' và' Bài thơ cuối cùng' dù được ký tên TTKH, cũng có thể là của giả, bởi vì, xét về ý tứ, nghệ thuật thơ, cũng có những mâu thuẫn, những điểm đáng ngờ .
MÃ GIANG LÂN
( báo Văn nghệ [TW] , số 13 tháng 3- 1990)
( kỳ sau tiếp )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét