Thứ Bảy, 28 tháng 9, 2013

nhà văn hậu chiến 1950 1956 / thế phong - 27


                                      nvăn hậu chiến 1950 -1956
                                                              thế phong

                                                                 Tiết 4.
                                                         TRIỀU LƯƠNG CHẾ 

       Tiểu sử
     Tên khai sinh Trần mạnh Châu.  Sinh 1926 tại Hà tĩnh, Trung phần. Học qua trường Lê Văn,
 Nguyễn công Trứ ( Quốc học Vinh). Dạy tư  ở các trường Lê văn Phương ( Đồng Hới), Chính Hóa ( tư thục Vinh) , Quốc học Trần quốc Toản ( Quảng yên, Bắc phần ). Bị động viên vào trường Sĩ quan bộ binh Thủ đức , ra trường là sĩ quan Quân lực VNCH ,công  tác trong ngành tâm lý chiến, như đồng sự khác  : Phan lạc Tuyên, Phạm văn Sơn , Phạm xuân Ninh ...

    Phân tích tác phẩm chính.

    Tác phẩm đã xuất bản: Lý tưởng ( truyện dài, 1956). Từ trước 1945, ông viết Lời di chúc, không có phương tiện xuất bản,   truyện do Thế Lữ đề tựa.  ( tác giả tự bạch )

     Lý tưởng tả  cuộc đời cách mệnh của 3 nhân vật chính: Tùng, Mai, Huệ, bối cảnh truyện xảy ra trước 1945. Cách đạo diễn tâm lý nhân vật, người đọc nhớ  đến lối văn Nhất Linh: nhẹ nhàng,   và cách mệnh tính nhân vật rất linh động. Trong tiểu thuyết Lý tưởng, mỗi nhân vật sống theo  hong cách riêng, chẳng hạn Huệ, cô gái gia đình tư sản được giác ngộ, sống bên Tùng lại trở thành vợ hiền đáng yêu.  Tùng là bạn  vai anh của Mai, Tùng  đến  nhà bạn để nghỉ hè, nhưng, bạn đi vắng- ở nhà  có Mai và lão bộc - đây , pha gặp gỡ đầu tiên :

    ' ... Cô xem hai cuốn truyện này chắc cũng bổ ích.  Đây là 2 cuốn tiểu thuyết của Trần Lang vừa mơi cho xuất bản.  trấn Lang la nhà văn xã hội đứng đắn  mà văn chương đã gây 1 ảnh hưởng rất rộng  vào đám quần chúng hiện thời.
     Em nên đọc  Cũng một kiếp người Những kẻ thấp hèn của tác giả này: cốt truyện đã hay mà văn chương lại lưu loát.  Những tiểu thuyết của Trần Lang phần nhiều đều có chủ trương cải  tạo xã hội, người ta gọi đó là  những tiểu thuyết có luận đề...'

    Quan niệm cách mệnh toàn diện trong tiểu thuyết chủ quan định hướng, Triều lương Chế ra vẻ  vững vàng.  Cứu 1 cá nhân chưa hẳn cứu  nổi 1 giai cấp -  đoạn văn -  tả Mai lý sự về cách giúp đỡ người nghèo khổ trong xã hội :

     ' ...Những ai ở thời đại này, đó chỉ là những hạt muối bỏ biển.  Vì những người đói rách rất nhiều, cứu giúp làm sao cho xuể.  Và công cuộc từ thiện  có lúc chỉ là một món trang hoàng của bọn dư tiền   - Tùng nhìn  Mai rồi nghiêm trang giải thích-.' -Tôi không phủ nhận giá trị của công việc từ thiện, song, chúng ta nên hỏi; một hạng người chỉ chuyên dùng những mưu mô xả quyệt để đàn áp bóc lột, rối bố thí lấy danh dự,  và một hạng người : vì chế độ  bất công, sống trong đói rách khổ cực, rồi trộm cướp để sống - trong 2 hành động này đâu phải là phúc, là tội? ( ...) Bởi thế, tôi nghĩ : cần phải có một cuộc cách mệnh xã hội rộng rãi để san phẳng những sự chênh lệch nhiên hậu ...'

    Thời gian Tùng lưu lại nhà bạn ( anh của Mai )  thì Huệ, người thân của Mai đến chơi nhà, gặp Tùng.  Qua thái độ của Tùng, phân rõ được 2 mẫu người tiểu tư sản: một, giai cấp tư tưởng làm cách mạng, một,  muốn là  giai cấp thống trị :

        Đoạn,  nàng ( Huệ) quay sang Tùng ;
        'Tại sao anh lại không đi xe kéo? ' 
        Tùng chậm rãi đáp:
        ' Tôi chưa bao giờ và cũng sẽ không bao giờ đi xe kéo cả. Vì mình ngồi chễm trệ trên xe để cho người khác còng lưng kéo, trông nó làm sao ấy !'
        Huệ vơi dáng ngẫm nghĩ:
       'Nếu ai cũng như anh cả, sẽ không bao giờ đi xe kéo cả.  Em cho rằng mình đi xe kéo cũng là một cách giúp đỡ người ta trong kế sinh nhai  . Và mình trả người ta thật nhiều  tiền , việc gì còn 
ngại ...'

    Sự căm thù trong tiềm thứ dân nô lệ - như xưa kia  Anh quốc cai trị  - dân Ấn độ bị coi như nô lệ không được phép đi  tàu, xe hạng 1 - hoặc ở Việtnam, quyền lợi chính đều do  thức dân Pháp, phe thống trị nắm. Hình ảnh cô giáo trong tiểu thuyết Lý tưởng giải thích bằng  sự việc, cho dễ hiểu:

    ' Cô giáo chậm rãi:
    'Tại vì phần nhiều rạp chiếu bóng đều của người Pháp.
    ' Thế người Việtnam không có rạp chiếu bóng hở mẹ? 
    ' Cũng có, nhưng rất ít'
    'Tại sao người mình lại không xây [ rạp] cho thật nhiều?'
    'Tại vì người mình không có quyền bằng người Pháp'.
               ( TRANG 192)

   1945: cách mệnh bùng nổ, Tùng, cô giáo Như Hoa, Huệ góp công trong cuộc chống xâm lăng của toàn dân.  Tùng trở về gặp Mai,  Mai tưởng làTùng đã chết, từ sự hồi hộp gặp lại tới tới sự âu yếm:

   ' Mai vội vứt chiếc khăn tang lên bàn:
   ' Mừng đâu chưa thấy, chứ cô và em đã khóc hết nước mắt rồi đấy'
     Đoạn, nàng nhìn Tùng, âu yếm:
    ' Em phạt anh từ rày phải ở nhà một tháng'
 \   'Tùng nhìn Mai, nghiêm nghị:
    ' Anh chỉ ở nhà được 1 tuần thôi em ạ.  Anh bận nhiều việc lắm. Cuộc tranh đấu từ đây bước sang giai đoạn mới, nhưng sứ mệnh của anh chư hoàn thành.'
    Nói xong, Tùng ôm lấy Mai:
    ' Chúng ta nên hy sinh hạnh phúc riêng cho lý tưởng chung.   Hẳn em cũng đồng tình với 
anh chứ !'
    Mai âu yếm ngả đầu vào vai Tùng, rồi mỉm cười sung sướng ...'

    Triều lương Chế quá lý tưởng hóa vấn đề trong vấn đề bố cục nhân vật làm cách mệnh như một nh hùng, nhưng  tưởng chừng qua lời nói, hành động lại như anh hùng rơm.  Người vắng mặt lâu ngày, người yêu tưởng chừng đã chết, nay gặp lại, dễ mấy ai  sắt đá  không  trả lời yêu ngay tức khắc; trước sau gì thì cũng phải thể hiện  . Vậy thì, cũng chẳng dễ gì  Mai nghe chuyện lý tưởng xa với mà  ngay lập tức  âu yếm ngả vào vai người yêu.  Tấm lý ở pha tả lần gặp gỡ  chưa  hẳn là  sâu sắc.

   Kết luận.

    Triều lương Chế, nhà văn viết tiểu thuyết luận đề, nội dung tiến bộ như   Lý tưởng như vừa phân tích ở trên.  Nhưng,  hình như  hành động nhân vật chưa mấy tạo được sự xúc động và tự nhiên như ngoài đời - nhưng , chính tôi , khi viết những dòng này lại cho rằng : ' đó là tác phẩm đầu tay in ra đạt được địa vị vững vàng !'. []

                                                                     ( kỳ sau: Phạm Thái - Nguyễn ngọc Tân )

      thếphong

 

Thứ Năm, 26 tháng 9, 2013

nhớ nơi kỳ ngộ : hiếu chân + nguyễn quý hùng / lãng nhân - 13

nhớ nơi kỳ ngộ  /  lãng nhân-
ziekeks co, xuất bản,  hoa kỳ 2007.

                                                      nhà báo hiếu chân

    Là bút hiệu  của Nguyễn Hoạt , hồi 1955 nổi danh trong mục Nói hay đừng trên báo Tự do ở Sài gòn.   Hồi đó, trong một cuộc hội hữu, tôi có mấy câu  đùa :

                                               Người ta hiếu lợi hiếu danh
                                               Nào ai ai có như mình ' hiếu chân'!
                                               Ý chừng chân lý khỏa thân 
                                               Cho nên mình mới tần mần ngó coi ?
                                                                                           LÃNG NHÂN 

    Hai chữ tần mần chỉ là rỡn nhau trong tiệc rượu mà thôi, chứ thức ra ngọn bút Hiếu Chân không tần mần chút nào, còn rất  đanh thép là khác, vì nó phụng sự cho một nhân lực sâu sắc tinh minh nuôi bằng 2 vốn tây và nho học, và nho học hùng hậu hơn tây [ học].

    Khi  báo Tự do nghỉ, anh là bỉnh bút  trong ban chỉ đạo báo Chính luận cho đến ngày C.S  vào. Từ đó anh đóng cửa nằm nhà bằng thú dịch Liêu trai, chú thích rành rẽ.

    Bản dịch Liêu trai đăng liên tiếp nhiều kỳ trên báo Lửa việt ở Canada. Trong số 66 ra ngày 15-6-1986 . tôi bỗng đọc thấy bài củ ông Lã Vi:

                                                             TIN TỪ HỎA NGỤC

      Ông Hiếu Chân, nhà văn, nhà báo, nhà chính trị không còn nữa ...
     ' Đêm 13 rạng ngày 14-7- 1984, nhà ông Hiếu Chân bị khám, ông bị bắt. 
      Trước đó, gia đình đã nghe phong phanh sẽ bị khám và bắt, khuyên ông nên tạm trốn, ông không       nghe:
     ' Họ đã định bắt, trốn đi đâu cũng bị mà thôi !'
       Ông  chuẩn bị sẵn quần áo đợi ngày bị bắt.  Thế rồi họ giam ông ở khám Chí hòa gần 2 năm.              Khi gia đình được tin ông đau, nhờ người xin cho về, nhưng không được.   Đến khi được báo rằng ông qua đời, xin xác về làm ma, cũng không cho.   lại xin cho mang đến chùa Vĩnh Nghiêm để tụng niệm trước khi an táng, cũng bị từ chối.  Mang vải đến khám đường để xin liệm, họ trả lời:
    ' Lo cho tù nhân là bổn phận nhà nước.  Nhà nước đã liệm xác rồi, gia đình khỏi lo.'
     Gia đình  đành cử 3 thân nhân ngồi xe Lam để theo xác ông tới lò thiêu Phú Lâm...
     Ông Hiếu Chân bị  bắt giam , chính ông và gia đình không biết là vì tội gì.  Từ ngày chính quyền      Xã hội vào Nam, ông không hề có một hành động chống đối  nào .

                                                                ***

    Còn hỏi làm gì cho phí lời !  Xuống Hố Cả Nút,  mà ...


                                                           nguyễn q hùng 

    Giáo sư trường trung học Marie Curie, theo đạo Phật, rất bất mãn trước sự đàn áp tôn giáo, nên sau khi chính quyền [ Ngô đình Diệm] sụp đổ, anh viết cuốn Neuf ans de dictature * ( 9 năm độc tài) , muốn tôi góp một bài thơ tiếng ta, tôi tạm làm 8 câu :

                                                     Vùi nông nấm cỏ  giữa đêm sâu
                                                     Mười thước sau chùa, đủ bể dâu 
                                                     Ba cỗ quan tài, bốn lỗ huyệt 
                                                     Năm thằng trời đánh, một con Mầu
                                                    Mới vừa hăm sáu còn nguyên thủ 
                                                     Mà đến mùng hai đã vỡ đầu
                                                     Bảy tám năm trường ngô với đĩ  
                                                     Ngô * thì chín rục, đĩ chơi đâu ..
                                                              LÃNG NHÂN 

                    --------
                      *    ám chỉ bà Ngô đình Nhu ( Trần lệ Xuân)
                      **       ám chỉ  Ngô đình Nhu và có thể cả Ngô đình Diệm.
                                          (BT)

     Sau đó anh trao  cho tôi tập Truyện  đời , anh đã tiêu nhàn khi về hưu.  Tôi đọc rất thích thú, vì thấy những nhận xét sâu sắc về sự giả dối, ngu độn và bạc bẽo thường gặp ở ngoài đời, nên tôi chép lại mấy câu của bạn, vì bạn không xuất bản - để ghi nhớ một người bạn đã sớm lìa đời ( năm 1976)

                                                         TRUYỆN ĐỜI
                                                                Tựa
                                                    Đời có lắm mẩu chuyện 
                                                   Nghe ra những muốn cười 
                                                   Cười để quên đau khổ 
                                                   Bõ khi khóc chào đời 

                                                             Mẹ chồng

                                Vũ Ngọc theo mợ Năm 
                                                    Di cư vào trong Nam
                                                    Trên mười năm có lẻ 
                                                    Bỗng nhiên ốm phải nằm 

                                                   Vú đau hơn tháng trời 
                                                   Nhưng mợ mới cho thôi
                                                   Thế là thương vú lắm 
                                                    Lẽ ra đuổi lâu rồi 

                                                    Tìm người thay không ra 
                                                    Mợ Năm đành ở nhà
                                                    Suể sao được mọi việc 
                                                    Dù chỉ là qua loa

                                                    Báo hại thế thì thôi
                                                    Đêm nay có người mời 
                                                    Dự bữa tiệc long trọng 
                                                    Bạn bè đầy khắp nơi

                                                    Toàn những người trẻ trung
                                                    Toàn các bà các ông 
                                                    Toàn những bậc sang trọng
                                                    Lỡ thì có uổng không

                                                    Ngay chiếu nay mất rồi 
                                                    Không lẽ ta lại thôi 
                                                    Không lẽ bỏ bé Ngọc
                                                    Một mình  không ai coi 

                                                    Đang suy tính gần xa 
                                                    Bỗng có tiếng trước nhà 
                                                    Trên chiếc xe bước xuống
                                                    Lom khom bà cụ già 
    
                                                    Trong nhà mợ thoáng trông
                                                    Nhận ngay ra mẹ chồng 
                                                    Không quạu như lần trước
                                                    Mợ hớn hở trong lòng 

                                                    Aa, Mẹ đã ra 
                                                    Cháu nó đang mong bà ! 
                                                    Một vấn đề cực khó
                                                    Giải quyết chẳng lâu la ...

                                                               Thầy trò

                                 Ba mươi năm về trước 
                                                     Đỗ trường Sư phạm ra
                                                     Tôi đổi lên mạn ngược 
                                                     Lòng tôi những xót xa

                                                     Trước là Anh, là cậu 
                                                     Giờ ' ông đốc',' giáo sư' 
                                                     Tề chỉnh trong quần áo 
                                                     Thận trọng trong gọi thưa 

                                                     Thức khuya và dậy sớm
                                                     Bài vở hằng chăm lo 
                                                     Xứng đáng nhà mô phạm
                                                     Làm gương cho học trò

                                                     Bốn mươi năm thấm thoát 
                                                    Giờ đây đã đến ngày 
                                                    Nghề gõ đầu phải đứt 
                                                    Về hưu đi đó đây 

                                                    Tình cờ một buổi sáng
                                                    Sở kia thấy một ông
                                                    Đạo mạo cặp kính trắng 
                                                    Bệ vệ ngồi trong phòng

                                                    Đó là ông Chủ sự 
                                                    Học trò của tôi xưa
                                                    Dù lâu năm đi nữa 
                                                    Tôi vẫn còn nhận ra 

                                                    Tôi vui mừng hớn hở
                                                    Vội vã bước lại chào
                                                    Ông chủ sự bỡ ngỡ 
                                                    Trừng mắt nhìn  giây lâu 

                                                    Rồi chững chạc ông nói
                                                    Trông' toa' hơi quen quen 
                                                    Giận đời, tôi toan hỏi 
                                                    Học' moa, hẳn ' toa' quên 

                                                     Sự đời âu là thế 
                                                    Về nhà, trước gương nhìn  
                                                    Ngắm nghía nhận xét kỹ 
                                                    Quả thật, hơi quen quen !...

                                                      nguyễn quý hùng

                              Sđd : tr.  119 - 123 )
   



Thứ Ba, 24 tháng 9, 2013

lời neo trong đêm / thơ tạ minh châu - đường bá bổn giới thiệu

Lời neo trong đêm - thơ Tạ minh Châu 
Nxb Văn học, Hànội 2001.

      Lời dẫn.

       đọc thơ Tạ minh Châu  xuất bản  2001,  sau -   trước đó, đọc  tập thơ dịch thơ Wislawa Symborska ( Nobel văn chương ) khi tác giả đang  ở  Warsawa .  Tạ minh Châu sáng tác ít , 2 thi tập  so với 5 tựa sách dịch thuật.  
      Lời neo trong đêm   gồm 2 phần . Phần 1 :  những bài thơ  sáng tác ở quê hương . Phần 2 : thơ sáng tác ở Warsawa, nơi tác giả từng du học và những năm làm đại sứ.  
     sinh tại Việt Trì- Phú Thọ, nơi có nhiều cây cọ - trong thơ tác giả nhắc đôi lần cây cọ -  đồi cọ giữ đất ít lở, lá già lợp nhà, thân cây làm cột , làm cầu bắc qua sông, suối  nhỏ,  lá non  đan quạt, làm nón, quả  hấp, luộc, ăn rất ngon.
     thơ  Tạ minh Châu nhiều hình ảnh đẹp, lời sắc, nhọn , hơi thơ lạnh lùng , rất chan hòa tình yêu  gia đình, quê hương nhiều hơn  đôi lứa. 
     thơ  có bản sắc rất riêng. 
    chân dung ảnh  ( bìa 4 )  +  tiểu sử   :  ' sinh tại Việt Trì - Phú thọ - tốt nghiệp khoa văn  đại học Tổng hợp Warsawa  . Hiện là đại sứ Việtnam tại Ba Lan  ' ( 2001) .

     ĐƯỜNG BÁ BỔN
     Saigon  Sept, 24, 2013. 

                                                                       1.  TRUNG DU

                                                    Quê tôi 
                                                    Không biết tự thuở nào
                                                    Sau cơn đau khan nứt lòng của đất 
                                                    Mọc lên những ngọn đồi trục lốc thời gian 
                                                    Một triệu năm ngửa mặt nhìn trời
                                                    Chẳng biết mình hoang lối
                                                   Chẳng biết mình côi cút đồi ơi !

                                                    Có một thời xa xôi
                                                    Khi đôi trai gái lên đồi
                                                    Sỏi dần nhẵn và bàn chân cũng nhẵn  
                                                    Khi đứa trẻ đầu tiên lẫm chẫm
                                                    Là lúc mặt đời nứt tung 
                                                    Trở mình 
                                                    Sấp lưng 
                                                    Cõng một vòm lá xanh
                                                    Một hồng bếp lửa.
     
                                                    Nhà quê tôi 
                                                   Tường rỗ hoa đá ong 
                                                    Mái nghiêng màu lá cọ
                                                    Đi trên đồi em ơi đừng sợ 
                                                    Mưa ướt đẫm là mưa trong ca dao.

                                                    Có loại cây nào 
                                                    Thương như đồi cọ
                                                    Rễ cây vào sương gió 
                                                    Che cho đồi những nón quai thao  
                                                    Quạt cho đồi dạt dào ngọn gió
                                                    Có ai nhớ đồi bằng hoa sim nở 
                                                     Có ai níu đồi như hoa cỏ may.

                                                    Giữa những ngọn đồi nơi đây 
                                                    Mỏng manh dộc ruộng
                                                    Lầy, chua 
                                                    Quanh năm không thể cày bừa 
                                                    Muốn cấy phải dùng đến cuốc 
                                                    Mỗi dé lúa bàn tay không lượm được 
                                                    Một chiếc dằm nhức buốt làn da.

                                                    Quê tôi, nếu ghé về qua
                                                    Từ trên ngọn nhãn sau nhà
                                                    Sẽ thấy đền Hùng trong bảy tầm tay.
                                                                                                   ( TRANG 9- 10)


                                              2.- VIẾT CHO NGÀY SINH NHẬT CỦA MÌNH

                                            13 tháng 12 
                                            Có thể là ngày 
                                                            ai cũng muốn qua nhanh
                                             Là tháng 
                                                           ai cũng muốn qua nhanh 
                                             Là mùa đông 
                                                           ai cũng muốn qua nhanh...

                                             Đó là tôi 
                                             Một  dòng sông chảy đến cạn mình
                                             Cây bàng trụi trơ cho sân trường sẫm đỏ
                                             Một khoảng trống hoa tàn nghìn ngọn gió 
                                             Chiếc sáo diều lặng chào bóng đêm.

                                             Đó là hoàng hôn của một ngày bỏ quên
                                             Một dánh mạ cắm mình trong nước giá 
                                             Bụi tre ngà bám chân  đồi óng ả 
                                             Nửa vầng trăng ôm ấp cả sân thềm 
                                             Đó là hương ủ nhụy vào tim
                                             Là hoa lá ủ màu trong rễ.

                                            Một tháng
                                                       một năm
                                                             một mùa
                                                                    không thể
                                             Song một ngày
                                                        dễ chìm trong lãng quên ..
                                               . ( TRANG  11- 12)


                                                      3. NHỚ BÀ 

                                          Bữa nay cháu lại về nhà
                                          Chia đêm thành những tiếng gà cầm canh  
                                          Vớt đêm từng giọt long lanh 
                                          Đội lên tàu chuối lá chanh quanh nhà 
                                          Cau vườn mới trổ buồng hoa
                                          Chiếc mo rớt để phần bà, bà ơi 
                                          Nhớ bao đêm đến rã rời 
                                          Tay bà quạt hết mồ hôi sang mình
                                          Trong mơ cháu vẫn đinh ninh
                                          Suốt đêm gió thổi qua đình làng ta . 

                                           Tuổi thơ cháu đã đi qua 
                                           Những mo cơm độn của bà chắt chiu 
                                           Những hôm đứt bữa gạo chiều 
                                           Ngóng bà về chợ đìu hiu nỗi lòng 
                                           Một đời lo nợ, ăn đong 
                                           Tấm lưng sao chẳng sớm còng bà ơi .

                                            Đã hơn ba chục năm rồi 
                                            Vắng bà cháu vẫn về nơi có bà
                                           Ấm trong bếp lửa chái nhà 
                                           Mát trong vại nước thơm hoa dành dành. 

                                            Một lần đêm lại sang canh
                                            Nhớ bà mắt thức đọng vành bà ơi !
                                                                                     (TRANG 15- 16 )


                                                 4. LỜI NEO TRONG ĐÊM

                                           Ngủ đi em 
                                          Dẫu một ngày chưa lịm hẳn trong đêm 
                                          Nơi cuối phố có ai còn xách nước
                                          Trăng hạ tuần tháng ba không ngủ được
                                          Vơi như cong gạo quê nhà.

                                          Ngủ đi em
                                          Dẫu bác xích lô mệt nhoài qua trước cửa nhà ta 
                                          Áo vắt xễ vai, đêm nảy mình lọc xọc                                  
                                          Chiếc quạt trần hôm qua vừa sửa được
                                          Lào phào gom gió trong đêm.

                                          Ngủ đi em
                                          Dẫu có phải tạm quên 
                                         Tiền học cho con ngày mai chưa đủ
                                         Cái vòng vo của một lần qua chợ 
                                         Nỗi ưu tư vương phút tan tầm.
       
                                          Ngủ đi em 
                                          Dẫu triệu sao đêm chẳng thể canh chừng 
                                          Những thiên thạch lãng du đầy vũ trụ
                                          Đã qua lâu rồi phút hoa quỳnh nở
                                          Nhớ Ba lan buổi nào có  loài hoa ' một đêm'.

                                            Ngủ đi em 
                                            Giấc ngủ bình yên
                                            Dẫu cuộc sống có bao điều ước lệ
                                            Hạnh phúc
                                                        khổ đau 
                                                              chân trời 
                                                                       góc bể 
                                            Chỉ rất thật là em và làn hơi thở nhẹ 
                                            Cho thơ anh buông neo mỗi lúc đêm về ...*
                                                   ( TRANG 23- 24 )

            ----
              * những bài 1, 2, 3, 4  thuộc Phần I


                                                         5.-  ĐA-NUÝP THU

                                            Mưa thảng thốt gõ hoài trên kính cửa
                                            Cần gi ta, mưa ơi?
                                            Đêm thao thức những ai còn mất ngủ 
                                            Gió tha phương trằn trọc suốt chân trời.

                                            Thu đã  chớm qua vào sắc lá
                                            Áo hàng cây vương cả buồn vui 
                                            Em lặng đứng như dòng sông yên ả
                                            Cuốn trôi tôi - một mình mây  trời...

                                             Tôi - chiếc lá vàng rơi trên dòng sông
                                                                                               Đa-nuýp 
                                             Bồng bềnh theo nhịp sóng  xô
                                             Mỗi nốt nhạc một nẻo tình da diết 
                                             Loang trên sàn nhảy vô hình .

                                             Rồi một ngày kia trên bờ biển cả
                                             Em sững sờ khi lấp lóa Thu rơi
                                             Một góc biển vàng tươi màu chiếc lá
                                              Đã phiêu du từ ánh mắt không lời.
                                                                                    PREAHA-BUDAPEST-BUCAREST-XOPHIA
                                                                                                     DỌC DÒNG ĐA-NUÝP.

                                                                                            (TRANG 70)

                                                               6.-  ĐÊM DI-GAN

        Lời kể: Có lần Thượng đế giang trần.  Sau khi ban phát mọi thứ cho bàn dân thiên hạ, Người quay gót định về Trời.  Thấy đám người Di-gan cứ bám theo, người dừng lại, hỏi:
     - sao các người cứ lẽo đẽo theo ta ?
     - dạ, bởi chúng con chưa nhận được một chút bổng lộc nào ạ.
    -  vậy là các người chưa biết đó thôi. ta đã ban cho các người: thiên nhiên và tiếng hát.

                                                  Đêm bập bùng theo ánh lửa
                                                  Trên búp tay người Di-gan 
                                                  Đêm xoáy tròn theo điệu nhảy 
                                                  Gót chân trải khắp trần gian.

                                                  Tiếng vó ngựa tan sâu thẳm
                                                  Thảo nguyên bụi, cỏ mờ xa 
                                                  Cỗ xe trôi vào nốt lặng  
                                                  Hoàng hôn một khúc du ca. 

                                                  Nhẹ tênh một đời múa hát
                                                  Lật tay xem bói cho người
                                                  Đêm Di-gan đầy mãnh lực 
                                                 Chập chờn một thoáng ... ma trơi !
                                                                                                          GORZOW WIELOPOLSKI -
                                                                                   ĐÊM LIÊN HOAN TIẾNG HÁT NGƯỜI DI-GAN TOÀN CHÂU ÂU.
                                                                                           (TRANG 64- 65 )

                                                  7.- NGÀY CỦA  TẤT CẢ CÁC VỊ THÁNH *

                                                Những ngôi mộ xây như những căn nhà
                                               Chạy dọc ngang hệt phố
                                               Cũng  biệt thự, lâu đài.. cũng liêu xiêu nghèo khó 
                                               Trầm mình qua khói sương. 

                                                Hôm nay ở nghĩa trang
                                                Chật người sống 
                                                Rực tươi những chậu cúc vàng
                                                Lung linh ngàn ngọn nến
                                                Mỗi ngôi một thắp lên một vui, buồn, hoài niệm
                                                Cả một thời xa xôi.

                                                Một câu cám ơn chưa thoát thành lời 
                                                Một chút ăn năn, một điều oán hận
                                                Những độc thoại lặng tan vào bất tận 
                                                Vạn linh hồn đa đoan ...

                                                Ở nghĩa trang 
                                                Một năm chỉ có một ngày
                                                Chật người sống 
                                                Những kẻ suốt đời lỡ chậm ! **
                                              (NGHĨA TRANG POWAZKI  VÁC-SA-VA  / THU 2000)

--------
*  ngày 1 tháng 11 hàng năm - ngày của tất cả các vị Thánh. Vào ngày này, mọi người dân Ba lan đi tảo mộ
      ( TÁC GIẢ CHÚ THÍCH)
**   những bài 5, 6, 7   thuộc  Phần 2. 

      thơ tạ minh châu


 ( trích  LỜI NEO TRONG ĐÊM / thơ  TẠ MINH CHÂU -
    Nxb Văn học, Hànội 2001-  in 3000  cuốn, khổ 13 x 19cm, sách dày 73 trang.  In xong, nộp lưu chiếu tháng 9 / 2001. ) 


     

Thứ Sáu, 20 tháng 9, 2013

đây việt bắc / thơ trần dần - đường bá bổn giới thiệu

Trần Dần  / T
nxb   đà nẵng + nhã nam , 2008


    Lời dẫn.

         1955, Trần Dần tham gia bàn tròn phê bình tập thơ Việt bắc / Tố Hữu - chàng thi sĩ thông minh, tài hoa, bốc đồng -  tin điều mình nói -  tư chất thông minh phán đoán đúng suy nghĩ  :  tập thơ ấy có gì  hay lắm đâu mà nhắng lên, âu chỉ là  tí ti l' amour, tí ti la haine .
         thế là , ông trùm văn nghệ  Voronsky Việtnam  tức hộc máu, trả đòn thù tên sấc láo dám phê phán thơ lãnh tụ  như thế à ?  Chưa một ai , dù đầu sỏ cứng đầu ,  dám phê  lãnh tụ làm thơ dở bao giở !!!
        theo phép tắc quân hàm quân đội Ba lan:  thơ lính kém hay, so với hạ sĩ,  thơ trung sĩ kém thượng sĩ,  thơ thiếu úy kém trung úy, thiếu tá kém trung tá, thiếu tướng kém trung tướng , đại tướng kém thống tướng -  đó là tác giả truyện Con voi  -   giễu thật tài tình !   
         sau này, Trần Dần  dính  vụ Nhân văn giai phẩm -  bị  gỡ quân hàm   ,giam cầm , xích tay,  tù đày.  bẻ bút  - lên voi : chưa nhìn thấy sự vinh hiển - nhưng xuống chó ,  quả là  nhục nhã, ê chế,  còn kém cả động vật 4 chân !
         mấy chục năm  sau , ơn Cao Sâu  xét lại  . đảng tịch  phục hồi , thi không,   xác nhận 
văn thi sĩ , thì có . 
        rồi tập thơ  Bài thơ Việt bắc ra đời (tác phẩm mới, hànội 1991),  Cổng tỉnh  xuất bản tiếp theo  ( hội nhà vănViệtnam,  1994) v .v...
       ẵm ngay  giải thưởng hội Nhà văn Việtnam ... ( hai , không ,không, bẩy
       nhận tiếp   Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật - (cũng hai, không, không , bẩy  )

       mời đọc thơ- hay của Trần Dần /  Bài thơ Việt bắc!
     
        ****
         xin lỗi:

         quá ái mộ 
          thơ  
         mồ côi 
          độc đạo
         1
         xuống 
        dòng,
         2  
         lên 
         bậc,
         
         đổ
        đèo
         4  
         leo
         thang  ...
         5
          nhoài
         soải
         nằm dài
         chân duỗi !
         
         Mai
         A
         skốt
         ki
         ơi!
         có tôi 
         theo sau!
         

         yesterday 
         Trần 
         Dần
         thơ hay
         dài 2500 
         kilômét
         khôn chợ
         dại nhà 
         Jờ Joạcx 
          xoạc
          cẳng
          thở
          mạnh 
          ào ào đọc 
          thi 
         với 
         ca 
          là 
         con mẹ gì?
         đếch hiểu! 
          ông 
          sang 
          Paris đây 
          vọng 
            hồn
          thằng chả 
          Francis Picabia   *!?
         
            
         aujourd' hui 
         Thằng phải gió
         ba búa
         ăn
         bùa 
         làm thơ
         mẹ vợ   
         day mặt
         phán :
        thiên hô
        bát xát. 
        múa bát 
        leo dây
        đường... 
        bốn bả ....
        thơ anh
        sáng tai họ 
        điếc tai cầy...  
        O..a.. Oa ...
        O..a.. Oa ...!!!
          []
 ------
*  Francis Picabia  ( 1879- 1953)  họa sĩ , sau làm thơ -  ban đầu theo phái  ân tượng, sau qua lập thể, là  1 trụ cột trong nhóm thơ ấn tượng, rồi  tượng trưng Pháp, có mặt  khoảng đầu  thế kỷ XX-  chống bệnh hình thức. luân lý xã hội đương thời -  thơ ông rất khó hiểu - đọc không dễ  cảm, lĩnh hội ,  mù tịt - đọc giả lục vấn :' thơ tớ, tớ còn đếch hiểu, huống chi các cậu?' 
      ( tuyên ngôn nhóm Dadaisme   ).
--------               ĐƯỜNG BÁ BỔN  
                      saigon-   sept. 20, 2013.

     
        
           
        ****
        *   TB .  'mong rằng người giữ bản quyền không cho đây là vi phạm quyền lợi thương mại - 
          đa tạ! .
          ĐBB.

       *****
        

                                                              đây việt bắc
                                                                       1 9 5 7
                                                              thơ  trần dần
                                                                       ( trích )

                                                                            I
                                                                                         

       Đây
             Việt bắc !

        Sông Lô
             nước xanh
             tròng trành mành nguyệt!

         Bình Ca
              sương xuống
                      lạc
                          con đò!
         Đáy dạ thời gian
                còn đọng
                          những tên

         Như
              Nà Phác,
                      Phủ Thông
                           Đèo Thùng
                                   Khau Vác

         Tôi nhớ
               đồn Róm khi xưa

         nơi ta
             ngã xuống

         Trời sao ấp ủ!...

         Đây khe suối cạn

         nơi
         bạn ta nằm

        Chắc hẳn  khu A.T.K. *
                        beo gầm cỏ rậm

         Bản xưa
               chim chóc
                      phục hồi chưa?

          Người khách đến!
                 Thuyền lên
                      bến lạ.

          Mải vui
                sương núi
                      trăng ghềnh

           Tìm đâu
                 dấu vết ngày xưa?

           Đâu
              bom đạn tội tình
                                thuở ấy?

            Rừng chẳng nói
                             lá rơi
                                 vàng võ!
            Thác
                bạc phơ đầu
                         mài gọt
                               đá xanh!

            Nhưng hãy tin
                    nhiều đêm
                           bên bếp lửa,
            lũ trẻ đầu xanh
                  nghe
                          chuyện người xưa,

           cũng
               mê mải
                     như ta
                       nghe cổ tích !

          Ở đây
               ta đã long đong
                      chín mùa xuân xạm lửa,

         đạn
               như ruồi
                    bâu kín
                          gót chân đi!

          Ở đây
                lên Bắc
                      lại
                         về Đông

            vò võ
                  chân trời
                          khẩu súng.

            Mỗi đêm
                   từ biệt
                       một quê hương !

             Ở đây
                   ta dấy nghiệp
                             nhọc nhằn

             Hai tay trắng
                       mưu cơ
                       tần tảo

              mới làm nên
                      đất nước bây giờ.

             Chính
                  chiếc nôi Việt bắc
                        bế bồng ta

             qua
                  tất cả
                      tháng năm đầy lửa,

            nuôi ta
                  nuôi cách mạng
                             lớn khôn.

            Ta bầu bạn
                     củ khoai môn
                     nương sắn

           Bạn
              con chim mất ngủ
                      rừng già

            Bạn
                  sông Đà
                  sông Mã
                                chở đầy sao

          Bạn hang núi
                  lá vàng rơi
                        khắc khoải.

         Ở đây
               muối mặn ta kiêng
                                   thương xót
                                   đời con khát nước

       Tương lai
                    ta thắt bụng
                                vì mày!

       Ta đã nhịn
                   như
                   người lính nhịn

       Nhịn mùa xuân
                   lại đến
                   nhin mùa đông


        Nhịn điếu thuốc
                 nhịn từng vuông vải

        Nhịn no
               nhịn ấm
                       nhịn tình yêu !

      Ở đây
              mây sớm
                      quấn
                      sương chiều.

     Đầu bản
            hùm kêu
                 khàn giọng

     Đạn bom
             chầu chực
                   bốn bên nhà.

      Ta sống
               giữa
                  bản hùng ca nguy hiểm.

       Ở đây
               manh áo vải
                                chung nhau .

        Giấc ngủ
                 cũng chung
                         chiếu đất

        Hành quân
                              chung
                              khói bụi đường trường

       Con muỗi độc
                 chung nhau
                             cơn sốt.

       Chiến trường
                       chung
                       dầu dãi đạn bom.

       Tới khi ngã
                    lại chung nhau
                                    đất mẹ.

         Hãy chia  sẻ cho nhau
                                     gió bấc!

         Chia
                 mưa phùn
                            nước lũ
                                     cơm thiu.

         Để đến lúc
                   mắc trùng vây  địch,

           lại chia nhau
                   những thỏi đạn
                               cuối cùng .

          Ở đây
                  ta mắc nợ
                            núi rừng,

        một món nợ
                  khó bề trang trải .

        Việt bắc
                cho tay vay
                          địa thế!

       
         Vay từ
                bó củi
                      nắm tên.

         Vay từ
                 những hang sâu
                                núi hiểm.

         Cả
               trám bùi
               măng đắng
                             đã nuôi ta .

       Ta mắc nợ
               những rừng sim bát ngát.

       Nợ
           bản mường heo hút
                               chiều sương.

       Nợ từ củ khoai môn
             nợ
                 chim muông
                         nương rẫy.

       Nợ
             tre vầu
                     bưng bít
                             rửng sâu.

      Nợ con suối
                   dù trong
                   dù đục,

      Nợ
           những người
                   đã ngã
                          không tên !

        Ôi
             thế kỷ muôn quên ngàn nhớ!

        Nợ này
                đâu dễ trả
                          mà quên !


        Đi!
               Tất cả

        Dù quen tay vỗ nợ

       cũng chớ bao giờ
                      vỗ nợ
                            nhân dân !

----
* An toàn khu. ( BT

                                                                     IV



                  Tôi mất quê hương
                               từ khi mới đẻ

                  Mặt
                      nước đỏ phù sa sông Hồng

                   Mất vịnh Hạ Long

                  Mất Huế
                            con sông Hương tình tự

                 Mất
                       cửa biển Hải phòng

                 Mất mũi Ca Mau !

                Tôi mất
                         những mùa thu
                                      không én liệng

               Mất
                      mùa xuân
                               nhạt nhẽo cành đào.

               Ngày đã mất
                       những mặt trời
                                 không ấm nữa.


               Đêm
                     lại còn
                                mất nốt
                                chiêm bao .

             Tôi đói tự do
                              như
                                   những bến tàu,

             đói hàng hóa
                          đói thuyền khơi
                                         đói biển.

            Có đến
                  vạn ngày
                         dạ dày khổng lồ tôi
                           chưa được
                                   bữa nào no!

           Tôi đã đói
                  những  những chân trời nắng sưởi,

          Đói
                những mái nhà
                           có
                               đôi chút
                               tinh thương.

          Đói
                  những chuyến tàu
                          đi thám hiểm trời xa.


         Tôi đòi -
                  mọi cái gì
                          tôi chửa biết ,

          mọi khát khao
                     hy vọng
                          loài người

          Có thể lắm!
                        Tôi xếp hàng
                                     bên cạnh,

          những ai
                    khốn khổ nhất
                           địa cầu ta

         Cũng không sao!

         Tôi
              đã dự trữ tình yêu
                                   như
                                       con lạc đà
                                           dự trữ nước,

         bỏ qua
              sa mạc tháng ngày,

        đi tìm
               những
                     quê hương
                     nhiều bóng mát.

       Chính Việt bắc
                  là nơi
                  hò hẹn,

      những người
                 đói khát -
                            như tôi!

     Đi!
            Đi!
                  Dù sức lực kiệt mòn

     Tay hấp hối
                 vẫn giơ về
                          phía trước !


      Đi!
          như đạn
               như tên
                        như đi vì hạnh phúc

       Đi!
          như đi
                 tìm vợ
                tìm chồng!

        Ta đã  uống no nê
                nước nghìn con suối bạc!

        Chém ngã
              vạn tre vầu
                     ăn vãn vạn rừng măng!

   
        Ôi! những ngày
                   trước mặt bom rình
                   sau lưng đạn nút

        Chân ta bước
                 chen nhau
                         vào lửa,

       đòi
             môi cái gì
                     thiếu thốn nhất
                                       đời ta ,

      như cơm áo
                           với
                            tình thương

      như quê hương
                    và bè bạn.


                                                                       X


           Tết !
                      Ồ thế thêm một Tết!

                  Tôi
                      quăng nó
                             vu vơ
                                   vào một xó lòng,

                 nơi đó
                       là kho đồng nát  *

                 một đống Tết xa nhà
                                  đã gỉ han lên ...

                Chao ôi !

               chuỗi ngày đêm
                                    thắt
                                    nút tất niên,

               đau
                  như
                      một nút thừng
                                     thắt cổ!

              Vì đâu?
                      Con tàu cuộc sống

              bỏ neo
                    lên bến nghỉ
                    hàng năm?

            Có lẽ
               cuộc đời
               thấm mỏi!

            Phải sửa sang
                 cái vỏ con tàu,

           đây đó
                  ít nhiều
                        hoen gỉ?

           Đêm nay -
               cái tối
                     tối ba mươi

         Các vì sao
                     đi họp
                     cuối năm

          để phố rỗng trên trời
                                  tắt điện.

          Bên bếp lửa
                        rét
                        rình cơ hội


          lẻn vảo trong
                     ăn trộm
                     hơi người.


          Chúng tôi  ngồi
                      Đống lửa ngồi bên,

         Vò rượu mé
                     rót tràn sang
                    bát vại

         Mâm cỗ
                       linh đình.

        Chỉ thiếu
                  ít khói nhang?

        Lại quên
                    khấn
                        người xưa
                        cùng bác mẹ?...

       Người ta
                  đốt
                    tràng pháo cười
                                        vô tận.

       Nhưng rồi
                  tiếng cười
                  gục xuống
                            quanh mâm.

        Rồi
              kỉ-niệm-mưa-dầm
                            lên tiếng gọi.

        Rượu đã đau môi
                Men vào đắng phổi!

        Tiệc tàn
               xuân vẫn
                        chửa sang cho ...

       Ngoài kia -
                 năm cũ sắp đi

       từng cái lạnh
                    phá rừng
                    phá bản.

       Tưởng như
                 quá khứ hết nhiệm kỳ

       còn phá tán
                    trước giờ
                    suy sụp hẳn.

       Tôi chạy trốn
                     cảnh
                     tan hoang  bàn tiệc.

      Ngồi uống
                 trà khan
                      bên cửa sổ mở toang.

       Lá rơi
                như
                      tiếng nấc thời gian,

     nấc ở
             biên-thùy-năm-cũ.

      Cái rét
           làm đông
                  miếng tiết bầu trời!

       Còn tội gì
              đau hơn
                  là
                   tội nhớ thương ?


         Hay là ngủ
                   những người lính trận,

           quật ngã tình riêng
                                như
                                   quật ngã kẻ thù ?

          Nhưng
               chính đôi-môi những-viên-đạn-dạn-dày

          đêm trừ tịch
                   càng kêu
                   càng đắng !


       Hay là khóc
                      như người con gái

            hãy còn khóc được
                               mỗi khi đau?

            Nhưng ta không quen
                                 châm chích
                                nhọt tim buồn

             cho nó chảy
                          muôn dong lệ  đó!

             Nước mắt
                      có bao giờ
                              khuây khoả được người ta ?...



       Hay là
                    rên rỉ giống heo may?

          Nhưng
                gió ấy
                      đã đôi phen nức nở

            làm đau thêm
                   trái đất khổ đau này !


      Hay là
                  dang tay
                       bóp cổ
                               mọi lời than

         như
               một kẻ
                      sát-nhân-tình-cảm?

         Nhưng
                bàn tay không chịu
                                      rắn đanh !

         Quả đấm
                   chối từ
                        không đấm ngực !

        Người ta
               chẳng thể lấy kim
                            kìm kẹp nát buồn thương ...



     Hay là
             đi giải trí ?
                     Đánh lừa tim
         vài điệu múa dăm bản đàn nhộn nhịp?

         Nhưng
               chính ta
                      là người
                            đi giải trí
                                        người ta .

          Cây đàn đó
                thường khi
                         thôi thúc nhạc,

         bỗng dừng nay
                          treo cổ
                             cuối gian nhà !


        Tôi vốn
                  chuyện nghề
                           cung cấp
                                mọi niềm vui

       Mà chẳng thế
                    ba lơn
                            cùng
                                 kỉ niệm...

        Tôi ngồi
                  hóa đá
                            giữa giao thừa

         một pho tượng
                   đục bằng đau khổ

        Không !
                 Hãy đi đi
                       Dù đi buồn đứt ruột

         Con tim
                 dù
                      hoen ố
                             nhớ thương !

           Đi!
                 Dù biết
                           khổ đau còn là luật

           của trái đất này
                           khi
                                nó chuyển mình đi !

           Hãy thù ghét
                    mọi ao tù
                            nơi thân ta rữa mục,

           mọi thói quen
                              nếp nghĩ - mù lòa!

           Hãy sống như
                          những con tàu
                                     phải lòng
                                                muôn  hải lý,

          mỗi ngày
                      bỏ
                          sau lưng
                               những  hải-cảng-mưa-buồn ! []


          trần dần 
      (  23- 8 /1926 - 17-1 /1997 )

     ( Sđd: tr.  61- 79 )