thi nhân - thi ca & cảm nhận : phạm công thiện / lê ngọc trác 10

                            phạm công thiện: 
                      con chim lạ lạc từ miền hoang lương
                                               bài viết : lê ngọc trác

      Vào  thập kỷ 60 - 70 thế kỷ XX, Phạm công Thiện là một hiện tượng dị thường trong hoạt động văn học nghệ thuật, triết học ở miền Nam.   Nhiều người, trong đó có nhà thơ Nguyễn Vỹ đã thừa nhận  Phạm cộng Thiện (PCT)  là thần đồng.   Sinh ngày 1 tháng 6 năm 1941 tại Mỹ Tho, 15 tuổi,  PCT  đã thông thạo nhiều ngoại ngữ: Pháp, Anh, Hoa, Tây ban nha, kể cả La tinh ngữ và tiếng Phạn.  Từ 13 đến 16 tuổi,   PCT đã có những bài viết về văn học, triết học trên tạp chí Bách khoa - một tở báo lớn có uy tín trong giới trí thức ở miền Nam.   Ngoài 20 tuổi,  đã  viết trên 20 cuốn sách về ngôn  ngữ học, văn học, triết học, ngoài ra PCT còn soạn   từ điển  Anh ngữ tinh âm.   Tính đến năm 2000, PCT đã viết và xuất bản ở trong, ngoài nước  khoảng trên, dưới  30 tác phẩm.

     Giới trẻ ở miền Nam say mê đọc tác phẩm PCT, xem ông như thần tượng.   Các tác phẩm PCT như:

     - Ý thức mới trong văn nghệ vá triết học ( 1965)
     - Im lặng & Hố thẳm  ( 1967)
     - Ý thức bùng vỡ ( 1970)
    -  Nguyễn Du, đại thi hào dân tộc ( 1996) ...

    có sức cuốn hút người đọc một cách kỳ lạ.   Phần đông thanh niên miền Nam xem tác phẩm PCT là sách gối đầu giường.

    Phạm công Thiện là một thiên tài.  Về học hành, không tốt nghiệp một trường đại học nào; thậm chí mảnh bằng tú tài cũng không.   Nhưng, với tài năng và tác phẩm, PCT được mời dạy ở một số trường đại học trong và ngoài nước.   

       Từ 1966 đến 1970, PCT  là khoa trưởng khoa Văn học & Nhân văn đại học Vạn Hạnh 
( Saigon ).   PCT là một trong những người sáng lập  , điều hành tạp chí tư tưởng của đại học Vạn Hạnh.  Năm 1970, giáo sư triết học  phương tây của đại học Toulouse ( Pháp).  Năm 1983, giáo sư College of Buddhist Students  ( Hoa Kỳ ). Từ đó đến nay, PCT, có lúc sống ở  Pháp, Hoa Kỳ và tiếp tục viết sách.   Phần lốn tác phẩm PCT nghiện cứu về phật giáo, ông qua đời vào ngày 8- 3- 2011 tại Houston ,  bang Texas, Hoa kỳ.  Theo lời người thân trong gia đình, dường như  PCT biết trước sẽ giã từ cõi nhân gian, nên, ngày cuối cùng, PCT dặn lại : khi qua đời, không làm tang lễ rườm rà, chỉ nên hoả thiêu . 

   Cuộc đời Phạm công Thiện có những dị thường  khác người.   Từ 1 tín đồ Thiên chúa giáo tới  năm  1964, trở thành  đại đức Thích ngươn Tánh .  Rồi 1970, sống tại Pháp, PCT cởi bỏ áo cà sa, lầy vợ - vợ là một tín đồ  Cơ đốc giáo. [ Christian ]. 

     Trong tác phẩm, PCT phủ nhận, lên án các triết gia cùng một số học thuyết thời cổ đại và hiện đại.    Có lúc, PCT  còn nặng lời phủ nhận cả đức  Phật Thích Ca, cả đức Chúa Giê-xu.   Cuộc sống  PCT đầy mâu thuẫn, phải chăng cuộc đời một thiên tài như PCT gặp nhiều bi kịch gia đình, bi kịch bản thân - từ đó, bùng vỡ ý thức phản kháng, thể hiện trên tác phẩm.  Nhiều người gọi PCT là triết gia- nhưng PCT chưa bao giờ  nhận là một triết gia cả.  PCT thường chỉ nhận mình là nhà thơ.

     Năm 1966, tập thơ Ngày sanh của Rắn phát  hành đầu tiên  tại  Pháp , đến 1967 phát hành  tại Saigon; năm 1968 tái bản lần nữa tại Hoa Kỳ.

     Năm 2000, PCT cho ra đới tập thơ thứ 2, với tựa đề Trên tất cả đỉnh cao là im lặng ở Hoa Kỳ và năm 2009 tái bản tại  Việtnam. 

     Phạm công  Thiện quan niệm :  " Thơ ca bí nhiệm như 1 tôn giáo . Thơ ca làm cho chúng ta luôn mơ mộng và suy tư "- trong thơ, PCT không còn vẻ phản kháng, ngông nghênh như trong   tác phẩm biên luận, phê bình , triết học hoặc tùy bút.   Thơ PCT mới lạ, mỗi bài là có nét riêng, chuyên chở ý tưởng, cảm xúc tràn ngập những cung bậc tình cảm đầy tha thiết- đưa người đọc vào sự khám phá mới, bắt gặp nhiều sắc màu mông mênh, hư ảo :

                       '... mười năm qua gió thổi  đồi tây
                        tôi long đong theo bóng chim gầy
                        một sớm em về ru giấc ngủ
                        bông trời bay trắng cả rừng cây
                        gió thổi đồi tây hay đồi đông
                        hiu hắt quê hương bến cỏ hồng
                        trong mơ em vẫn còn bên cửa 
                        tôi đứng trên đồi mây trổ bông 
                        gió thổi đồi thu qua đồi thông 
                        mùa hạ ly hương nước ngược dòng 
                        tôi đau trong tiếng gà xơ xác
                        một sớm bộng hồng nở cửa đông ...'
                             NGÀY SANH CỦA   RẮN / PHẠM CÔNG THIỆN 

     Thơ PCT còn chứa đựng triết thuyết Phật giáo; một tiếng chim hót ngang trời bi thương, chứa đựng lẽ vô thường vạn vật :

                        '  Hồi chuông chùa vọng luân hồi
                          Chim chiền chiện hót ngang trời đau thương 
                          Trùng dương nằm đợi vô thường 
                          Đồi cao bạt gió hai đường âm u '

    Phạm công Thiện có nhiều bài thơ rất ngắn, nhưng, chứa đựng cả không gian, 
thời gian :

                         ' Mưa chiều thứ bảy tôi về muộn
                          Cây khế đồi cao trổ hết bông'
                            NGÀY SANH CỦA RẮN / PHẠM CÔNG THIỆN

   Chính bài thơ chỉ có 2 câu thơ tạo cảm xúc cho nhà văn Võ Hồng viết truyện ngắn
Hoa khế lưng đồi  được nhiều đọc giả yêu thích.

    Trong tập thơ Ngày sanh của Rắn, PCT viết nhiều bài với ngộn từ kỳ lạ, khác thường,  vừa [ như ] gần gũi, vừa[ như] xa lạ với cuộc sống đời thường , mang vẻ dung tục , lại đầy bí hiểm :

                           ' tôi chấp chới 
                            đắng giọng
                            giữa tháng ngày mơ mộng
                            nốt ruồi của hương 
                            hay nốt ruồi của Rigvéda 
                            tôi mửa máu đen 
                            trên nửa đêm Paris
                            tôi giao cấu mặt trời sinh ra mặt trăng
                            tôi thủ dâm thượng đế sinh ra loài người 
                            cho quế hương nằm ở nhà thương điên của trí nhớ
                            mặt trời có thai ! 
                            mặt trời có thai ! 
                            sinh cho tôi một đứa con trai mù mắt '

     Năm 1980, PCT cho ra đời bài thơ Trường giang Mỹ Tho, với lời mới mẻ, ý thơ sâu sắc.  Bài thơ gần với hơi thở một trường ca -  đây là [ một] bài thơ hay -  nhiều nhà nghiên cứu, phê bình đã xếp Trường giang Mỹ Tho  vào  những bài  hay nhất nền thi ca Việtnam hiện đại :

                        '... Thôi nôi con trường giang mọi rợ
                             tôi mọi mãi mỗi trường an 
                             con diều hâu chạy bắt con chim
                             con chim lòn qua kẽ núi
                             lọt ra gió Hải Nam thổi hiu hắt về Trường Sơn
                             nước Trường Giang mẹ ru chim ngủ
                             con lớn khôn rồi mẹ bỏ bay xa 
                             cha con già Trương Sơn  con ơi
                             trường giang đi chảy mãi nửa đời
                             Trường Sơn già ngồi đứng hứng mưa 
                             mưa đi từ dưới chân đỏ bồ cậu thượng thủy Tây Hồ
                             con lớn khôn rồi quên đất quên sông
                             con sông náo Cửu Long chảy từ thượng tứ
                             Mỹ Tho buồn thây chết trôi sông
                             súng nổ bên cầu Quay
                             Mẹ bồng con đóng cửa
                             Lính tây dương say rượu giao thừ
                             bông cúc vàng đầy sân ướt máu
                             ba con già con trẻ đi xa
                             súng nổ trên mái lầu
                             nhà cháy bên hông
                             mấy  dì con chơi tứ sắc
                             con còn nhỏ quá con ơi !... '
                                 TRƯỜNG GIANG MỸ THO  /  PHẠM CÔNG THIỆN 

    Viết về tình yêu, PCT viết  với 1 tâm hồn chân thật, cảm xúc, âm điệu nhẹ nhàng - gợi cho chúng ta nỗi niềm cô đơn, xa vắng :

                         '... cô đơn  về trắng sương rừng 
                              anh nghe tiếng hát hoang đường nửa đêm
                              khuya buồn tủi nhục môi em
                              mưa run lặng lẽ trên thềm bơ vơ 
                              tiếng em vàng xuống đôi bờ
                              hoang vu anh đứng đợi chờ chim kêu 
                              tay gầy ôm chặt tình yêu 
                              anh về phố gục những chiều hư vô 
                              đời đi trên những nấm mồ
                              đau thương em hát cơ hồ khăn tang
                              phố chiều tôi bước lang thang
                              như con sông nhỏ mơ màng biển xanh
                              nửa đêm khói đốt đời anh
                              yêu em câm lặng như cành thu đông 
                              đời em như một dòng sông 
                              đôi bờ anh đứng giữa lòng hoa niên  
                              mưa chiều nước chảy triền miên
                              một con chim dại lạc miền hoang lương
                              về đâu thương những con đường
                              lê thê phố cũ nghe buồn hè xưa ...' 
                                    CA SĨ  /  PHẠM CÔNG THIỆN 

   Qua thơ, Phạm công Thiện như một con chim dạ lạc hoang lương- con chim kỳ lạ ấy từ biển lớn bay qua cánh đồng mênh mông bát ngát  miền châu thổ Cửu Long giang, qua đỉnh núi cao lồng lộng, gió bạt trời, và hát lên những khúc ca  [ làm ] kinh động cả đất, trời .

                                                                              ( kỳ sau : tế hanh ...) 

         lê ngọc trác

    tài liệu tham khảo & trích dẫn:

 - Ngày sanh của Rắn  / thơ Phạm công Thiện.
 -Trường giang Mỹ Tho / thơ Phạm công Thiện.
 - ông Phạm công Thiện  - bài Nguyễn văn Trung  ( 2007)
 - Nghĩ về nhà thơ Phạm công Thiện  -  bài Phan tấn  Hải .
 - Khi thi ca thành tôn giáo :  Phạm công Thiện / bài Nguyễn mạnh Trinh.
 - những nhá thơ hôm nay / Nguyễn đình Tuyến  ( Saigon `1967 ). 


( Thi nhân - thi ca & cảm nhận / Lê Ngọc Trác  - Nxb Văn học Hànội + Cty văn hóa Đất Việt in ấn, phát hành, 2013- có in kèm ảnh PCT, kích cỡ 3, 3. cm 5  - tr.  67 - 74).