thi nhân- thi ca & cảm nhận : thế phong / lê ngọc trác 12

 
                       thế phong: mênh mông một hồn thơ phóng đạt  
                                                       bài viết : lê ngọc trác

    Không  biết phải gọi Thế Phong với danh vị nào ? Nhà  thơ, nhà văn, nhà biên luận, nhà báo , dịch giả ... Ở vị trí , công việc nào, Thế Phong cũng thành công  và khẳng định vị trí của mình, sau khi tác phẩm của ông đến với người đọc.

     Thế Phong tên thật là Đỗ mạnh Tường, sinh năm 1932  tại Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái.  Thế Phong sinh sống bằng nhiều nghề: làm nông, phóng viên, dạy học, đi lính... Dấu giày của [ ông ] đã đi qua nhiều miền trên đất nước.  Hiện nay ông thường trí tài  Sài Gòn.  Cuộc đời của Thế Phong gắn bó , sống hết mình với văn học. ( ông còn ký  các bút danh: Tương Huyền, Đường bá Bổn, Đinh bạch Dân ) .

      Xuất hiện lấn đầu tiên   trên văn đàn với truyện ngắn Đời học sinh  [ đăng trên ]  nhật báo Tia sáng vào 1952.   Đến hôm nay ( 2009) , Thế Phong đã xuất bản  trên 50 tác phẩm, bao gồm các thể loại : thơ, truyện, khảo luận, dịch thuật.

       Tác phẩm Thế Phong còn được các dịch giả *  tên tuổi chuyển ngữ sang tiếng anh ,  tiếng pháp xuất bản ở nước ngoài đến hơn 11 đầu sách, gồm : tự truyện, thơ, phê bình văn học... Chúng ta nhận thấy gia tài văn chương Thế Phong thật đồ sộ.  Và, cảm phục sự chuyên cần trong sàng tạo nghệ thuật của ông, chắc chắn sẽ không dừng lại ở con số 50, tác phẩm Thế Phong hẳn sẽ còn thêm nữa.
------
* Đàm xuân Cận chuyển ngữ tiếng anh -  Cao Giao   và  Lê [ văn] Hảo sang pháp ngữ. (BT).

   Nửa đường đi xuống ( tự truyện ), Nhà văn tác phẩm cuộc đời  (tự truyện ), Lược sử văn nghệ Viêtnam
( khảo luận, 4 tập) , Tổng luận 60 năm văn nghệ Viêtnam ( khảo luận), [ Friedrich ]  Nietzsche & chủ nghĩa đi lên con người ... là những tác phẩm của Thế Phong đã để lại dấu ấn trong lòng người đọc.

     Riêng lĩnh vực thơ, Thế Phong đã xuất bản: Nếu anh có em là vợ ( 1959), Sai biệt ( 1960),  Cho thuê bản thân ( 1962), Trước mắt nhìn thi sĩ ( 1963), Đàn bà & Tổ quốc ( 1964), Thơ làm lớn dậy con người ( 1965), Viêtnam vùng trời lửa đạn ( 1966), NamViêtnam, đứa trẻ thơ của vú em Huê Kỳ  ( 1968 )...

     Qua toàn bộ thi phẩm Thế Phong, chúng ta cảm nhận tâm hồn ông thật phóng đạt.   Rung động thật sự tự đáy lòng, thể hiện với một bút pháp mới lạ :  mở và thoáng .  Có lẽ,  bài thơ Thế Phong viết về nơi ông chào đời, lớn lên, về mối tình đầu và cả những đắng cay, hệ lụy là cả một bức tranh sinh động, thu hút người đọc ngay từ những dòng thơ đầu tiên:

    ...   Tôi lớn dậy mang đầy mù sương Việt Bắc
          quê hương tôi cây đứng thẳng nhiều hơn rừng chông
          người tình đầu tiên bỏ tôi vào điểm giờ cách mạng 1945
          núi rừng ơi ! 
                         nhớ mãi cũng bằng không
         những cái mấp mô
                         gồ ghề 
                                 hình ảnh cuộc đời
                                                không mềm như thạch trắng 
         mà người tôi yêu thích được nuông chiều                    
                        đu đẩy nhu tình yêu đu võng
        người bỏ tôi rồi 
                       nên côi cút 
                                thiếu thốn hoài ở tuổi ba mươi hai
        tâm hồn tôi phức tạp
                       nhiều đa mang 
                                  nên nhiều buồn thảm
        trăm nghìn bài thơ yêu 
                     chẳng nói lên một  ảnh hình 
                                một góc cạnh tình yêu 
        tâm hồn tôi đa sầu
                    vì lần đầu tiên 
                              theo người yêu ra nghĩa trang biết khóc
         mồ mả kẻ nào đây
                   mà thương vay 
                               tôi cắm một bông hoa
         với mẹ cha bỏ cuộc đời
                    giã từ hôm qua
                            xa xôi quá 
                                 một tiếng khóc, một bông hoa không có
           Nhà tôi
                   nằm trên  đỉnh ngọn núi cao vời vợi 
                           chiều chiều mặt trời làm bạn thuở ấu thơ
            áo chàm xanh Nghĩa Lộ 
                     dân bản thổ Sơn La
                            con gái áo'  kỏm'  bỏ ra
                                      bức tranh khỏa thân 
                                                 trong suốt dòng nước suối
             tâm hồn lớn dậy trong tình yêu
                         bắt đầu  nờ sớm nhiều hơn từ độ ấy ...

                          TRÍCH TRONG TẬP THƠ LÀM LỚN DẬY CON NGƯỜI , 1965

    Thế Phong còn là  một người phản kháng, ông chống lại những hiện tượng xu phụ.  Đối với lĩnh vực sáng tạo trong chương, theo Thế Phong :

      ' Bổn phận của người sau  là phải tổng hợp cái dữ kiện hôm  qua cùng cái hôm nay, tạo cho ngày mai và sự diễn tiến  nhân sinh cứ luân chuyển mãi như vậy ...' 

      Chính vì có tư tưởng như thế, nên Thế Phong đã nặng lời phê bình cái kiểu bái đầu, tung hô thần tượng một cách a-dua ,  thái quá .   Bài thơ Cho thuê bản thân của Thế Phong là một dẫn chứng về tinh thần phản kháng :

                            Thắt nút cà-vạt cổ cồn không thấy ghét bám phía sau 
                            lên giọng thầy giảng văn chương khỏi mang tiếng học trò 
                            mang sự lúng túng đền bù thuốc lá châm liên miên
                            chưa nghiện thuốc nặng  sao phà hơi  qua lỗ mũi 
                            bảo đảm vợ con trưa chiều áo cơm lên giọng
                            gõ mặt bàn tiếng văn chương Nguyễn Du 
                            ba trăm năm chưa hết - còn ai khóc Tố Như ?
                            có chăng phường bất tài ám ảnh mượn danh tràn
                            thi nhân ngày xưa hẳn mặc toàn áo gấm ?
                            túi đầy tiền rủng rỉnh tay nào với tha nhân ?
                            tôi không  còn hứng,  cảm thông Kim vân Kiều
                            tôi nhổ bọt vào mặt tôi chót khen  thi hào 
                            lời khen tặng mười năm ròng không đổi mới 
                            ba ngàn câu thơ chưa làm tôi xúc động 
                            họa chăng đôi ba câu tả thật đời lãng mạn
                            dăm ba điều kinh nghiệm  của lần trao ái tình
                            một vài cảnh đẹp nước chảy qua cầu tiết Thanh minh
                            mua gương Từ Hải vì ai má lơ láo triều đình ? 
                                ...
                            Tôi khinh tôi ra mặt cứ khen tràn cổ nhân
                            tôi phỉ nhổ mặt tôi thực sự phê bình Kiều danh tiếng
                            văn học sử này tôi sổ toẹt thi hào vỏ
                            đại diện một góc cạnh cỏn con nhìn đời nho nhỏ 
                            cả tên làm thơ quan lại nịnh bợ danh tướng công*
                            mong danh tiếng mình mãi gắn bó cùng non sông 
                           ca tụng cái đẹp vẻ hay nhà trường, đổi đồng tiền.

                           Tôi hy vọng học trò không bằng lòng lời khen giảng
                           áo  cồn thôi vòng cổ, tôi đấm bóng tôi, gương soi
                           cho thuê Nguyễn Du thật cần thiết không đòi bồi thường !
                             ----
                              * ám chỉ tác giả 2  câu thơ :
                                     '  Giang sơn một gánh giữa đồng / Thuyền quyên ứ hự anh hùng nhớ chăng ?
                                ( TP  CHÚ THÍCH SAU, 2013 )  

                                   TRÍCH TRONG TẬP THƠ CHO THUÊ BẢN THÂN , 1962. 

    Bài thơ Vương miện cuộc  đời , Thế Phong viết cách đây gần 50 năm, hôm nay đọc lại vẫn còn nguyên tính thời sự.  Chúng ta thấy đau nhói trong lòng.  Xã hội ngày xưa  - xã hội hôm nay vẫn còn nhiều cảnh đời đau khổ, bất công.   Trong thơ Thế Phong, không chỉ có phẫn nộ . mà chúng ta còn bắt gặp ở Thế Phong một tâm hồn nhân hậu, đầy tự trọng :

                            Những đêm sao  mọc bừng - đêm thứ bẩy
                            anh vào phố tìm mua  áo bông màu
                            không sao có màu áo anh tìm
                            tím hoàng hôn tắt vội 
                                      đường chiều em về heo hút gió
                           đời chán quá anh tìm ăn trong quán
                          đời bơ vơ - ghế trống quá - hàng hai 
                          đời lứa đôi thiên hạ chen đua
                          xương còn lại chất đầy trong bàn tiệc
                          kiếp ăn mày nạng chống  gầy lũ lượt
                          tay loang lổ ghẻ Tàu, miệng  run đôi môi 
                          xin lại miếng ăn thừa chất đầy trong túi hẹp
                          nốc rượu vang thừa - cằn cốc đá nước tan
                          - đời còn nhiều hứa hẹn
                                          gặm xương thừa, gầm cầu, lề phố vắng 

                        Những đêm sao mọc  bừng - đêm thứ bảy
                        anh thôi vào phố để không nhìn ăn mày
                        không  sao có màu sáng anh tìm mua
                        vương miện đầy sương hoa 
                                           đợi chờ đến bao giờ 
                        phủ lên đầu mọi người một sớm
                        đời chán quá ! 
                                           Anh không đua Em vào phố
                        chúng mình bơ vơ - ghế trống quá - hàng hai 

                         ăn mày nô lệ miếng ăn thừa 
                         chúng mình cúi gằm ăn mà sao không ngẩng mặt ?
                                      TRÍCH MUÔN HOA *   TRONG TẬP VƯƠNG MIỆN  MAI A , 1961 ) 
                        ---- 
                          *  bài thơ  đăng lần  đầu tiên vào   1957 trong tuyển tập Muôn Hoa -
                                        sau  đưa vào thi tập Vương miện Mai A  ( Saigon , 1961 ).  
                                  ( THẾ PHONG CHÚ THÍCH. 2013 )

      Trong thi ca ,  Thế Phong tạo ra một con đường của riêng mình, không giống một ai.  Từ 1959, nhà văn Thiên Giang * , một cây bút tên tuổi của miền Nam đã có những nhận định, đánh giá cao về Thế Phong;

    ' ... sư hiện diện của Thế Phong trong bình diện văn nghệ là kích động, thúc đẩy, tạo sự chuyển  động cho cả guồng máy văn  nghệ ...' 
----
* trong nhóm  Chân trời mới ở miền Nam 1945- 1950 :  Tam Ích, Thiên Giang,  Thê Húc.  Riêng Thiên Giang còn  viết chung một bộ sử  với Nguyễn Hiến Lê ( BT)   

      và khi  đọc thơ Thế Phong , học giả Hoàng xuân Việt đã cảm nhận :    '... thơ Thế Phong mãnh liệt cảm xúc, đê mê trong nghệ thuật  ...'  []

                                                                                          ( kỳ sau: THANH THẢO ) 

     lê ngọc trác 


     tài liệu tham khảo & trích dẫn: 

- thơ Thế Phong
- Nhà văn, tác phẩm, cuộc đời / Thế Phong ( Đại Ngã tái bản, Saigon 1970)
- Những nhà thơ hôm nay / Nguyễn đình  Tuyến ( Saigon, 1967 )
- Chiêu niệm 4 nhà  văn Sài Gòn  / Thế Phong ( Nxb Đồng Nai, 1999 )

( trích THI NHÂN- THI CA & CẢM NHẬN / LÊ NGỌC TRÁC - Nxb Văn học, Hànội,  2013 -  tr. 84-  91 )