thi ca - thi nhân & cảm nhận : nguyễn vỹ 8

                nguyễn vỹ : nhân chứng một thời đại
                                                bài viết : lê ngọc trác

     Qua tác phẩm của những nhà thơ, nhà văn, chúng ta thấy họ là những nhân chứng của thời đại.  NhÀ thơ Nguyễn Vỹ là một trong số ấy, của một thờ đại mà ông trải nghiệm.

    Nguyễn Vỹ sinh 1910 trong 1 gia đình nhà nho có truyền thống yêu nước ở làng Tân Phong ( Tân Hợi ) , huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi.  Nguyễn Vỹ là một người đa  tài, sống bằng nghề văn,  nghề báo.   Ký nhiều bút danh : Tân Phong, Lệ Chi, cô Diệu Huyền, Tâm Trí ... từ những đầu thập niên 30 thế kỷ XX,.

      Nguyễn Vỹ  đã xuất hiện trên văn  đàn, tham gia viết trên tạp chí Văn học, Tiểu thuyết thứ Năm, Hànội báo, Phụ nữ ... ở Hànội.   Và, ông còn là một cây bút chính luận sắc sảo trên các báo thời bấy giờ, như : Le Cygne, L'Ami du Peuple, La Patrie 
Annamite ...

    Thừa hưởng truyền thống yêu nước của gia đình, dòng họ - Nguyễn Vỹ đã thể hiện tư tưởng chống Pháp, phong kiến, Nhật Bản trong các bài viết của mình.   Chính vì vậy, vào 1937, ông bị nhà cầm quyền bắt, giam giữ ở Phú Yên.  Năm 1945, được trả tự do, nắm 1946 vào sống ở Saigon, Nguyễn Vỹ đã sang lập, điều ah2nh nhiều tờ báo: Dân ta, Bông lúa, tạp chí Phổ Thông, tuần báo Thiếu nhi, Thằng Bờm ...

    Nguyễn Vỹ qua đời ngày 4- 02- 1971 trên chuyến xe lữa Mỹ Tho- Saigon.    Ông để al5i cho đời nhiều tác phẩm với nhiều thể tài phong phú, đa dạng- phải nói al2 đồ sộ - 

     về thơ :  Tập thơ đầu / Premières Poésies ( song ngữ việt + pháp,  1934 ), Hoang vu 
(  Saigon, 1962) ,...
     truyện ngắn :  Vinh + nhục của Nguyễn văn Nguyễn ( 1936 )...
     tiểu thuyết   :  Đứa con hoang ( 1938 ),  Người yêu của hoàng thượng ( 1938 ), 
Thi sĩ Kỳ Phong ( 1938 ), Chiếc bóng ( 1941), Dây bí rợ (  Saigon, 1957), Chiếc áo cưới màu hồng ( Saigon, 1957), Hai thiêng liêng ( Saigon, 1957), Mồ hôi nước mắt ( Saigon, 1965 ) ...
     chính luận viết bằng tiếng Pháp :   Kẻ thù là Nhật Bản ( 1938), Cái họa Nhật Bản
( 1938), Tấn kịch Việt-Pháp ( 1947)...
      biên khảo :   Những người đàn bà lừng danh trong lịch sử ( Saigon, 1970 ),  
Tuấn, chàng trai nước Việt ( Saigon, 1970), Văn thi sĩ tiền chiến ( Saigon, 1970 ) ...

   Nguyễn Vỹ, nhà thơ, nhà văn, nhà báo lão thành trong làng báo  miền Nam, ông được người đời  thừa nhận là một nhà báo dám nói lên sự thật. 

     Về văn, Nguyễn Vỹ chuyên viết  tiểu thuyết xã hội, Vũ Ngọc Phan nhận định về tiểu thuyết Nguyễn Vỹ :

    "... ông là một người giàu tình cảm, nhìn cuộc đời bằng con mắt bi quan, trái tim ông rung động khá nhiều ..." 

    Cùng với tiểu thuyết và các thể tài khác -  Nguyễn Vỹ trước sau vẫn là một nhà thơ - 
Ông thật sự   nổi tiếng về thơ ngay từ năm 1941, cả Hoài Thanh +Hoài Chân , Vũ ngọc Phan  đểu đồng thanh  thừa nhận "   Nguyễn Vỹ là người có tài về thơ ".

    Nhiều thế hệ yêu thích bài thơ Sương rơi và Gởi trương Tửu  của Nguyễn Vỹ - và  Hoài thanh + Hòai Chân  cho rằng 2 bài thơ này thật sự là 1 kiệt tác của Nguyễn Vỹ.   Hai bài thơ trên, Nguyễn Vỹ viết với  phong cách khác  nhau  , tạo ra một nhạc điệu riêng trong Sương rơi. Cỏn bài thơ Gởi Trương Tửu lại theo thể thất ngôn trường thiên, Nguyễn Vỹ viết trong cơn say với tâm trạng bi phẫn, u uất :

                          ... Thời thế bây giờ  vẫn thấy khó 
                               Nhà văn An Nam khổ như chó 
                               Mỗi lần cầm bút nói văn chương
                               Nhìn đàn chó đói gặm  trơ xương ...

     Lời thơ thống thiết, nói lên nỗi khổ của văn thi sĩ và những người làm báo trong bối cảnh đất nước bị thực dân Pháp cai  trị . 

      Trên con đường thi ca, Nguyễn Vỹ đã từng viết :

                               Ta hãy  truyền một thi hứng mới
                                                        cho thế kỷ hai mươi
                               Ta hãy ký thác trong vần thơ 
                                                       những tình sâu ý hiếm ...

     Hai câu thơ  trên như một tuyên ngôn về thơ của Nguyễn Vỹ .  Và, ông  đã có những sáng tạo mới lạ, đầy táo bạo trong thi ca.   Nguyễn Vỹ là người đề xướng  trường phái thơ ' Bạch Nga ' trên tạp chí Tiểu thuyết thứ Năm ở Hànội trong thập niên 30, thế kỷ XX .  Nguyễn Vỹ đã viết những câu thơ 2 chữ  và 12 chữ.  ( có người gọi là thơ 12 chân ).   

     Sau này, trên tạp chí Phổ  thông  xuất bản ở Saigon , Nguyễn Vỹ  tiếp tục đề xướng trường phái thơ Bạch Nga và thể  THƠ HÌNH ĐỐI XỨNG.   Bài  thơ mang dạng hình học, các hình ảnh ngộ nghĩnh, đầy mới lạ ( THƠ HÌNH ĐỐI XỨNG  lấy câu giữa  bài thơ làm trục đối xứng của những câu thơ theo thứ tự đầu và cuối toàn bài.  Những bài thơ - nhìn toàn bài - sau khi viết, hoặc in trên giấy, giống như bức họa, hoặc, có hình lục lăng, tứ giác, hình thoi  ... ).

     Trường phái mới lạ này  đã thoát ly qui tắc thể thơ cổ truyền.   Sau Nguyễn Vỹ,  chúng ta còn bắt gặp nhiều bài thơ lạ như thế :  Phan Phụng Văn, Ngô hữu Đoàn  v.v. ...

     Trước khi bị tai nạn giao thông qua đời , đâu đó khoảng 1 năm - Nguyễn Vỹ viết bài thơ Quảng Ngãi, quê hương tôi - lời tha thiết, ý thơ hùng hồn.   Nguyễn Vỹ đã khắc họa được nét đặc trưng tiêu biểu về đất và người quê hương ông, núi Ấn, sông Trà:

                          ... Quảng Ngãi  - quê hương tôi
                               Nhiệm màu guồng xe nước
                               Tha thướt chập chùng 
                               Lên men đồng lúa mướt 
                               Lả lướt mênh mông 
                               Quảng Ngãi - quê hương tôi
                               Thương thương làn mây trôi
                               Mơn cảnh đồi Thiên Ấn
                               Vương vương sầu tơ nắng 
                               Nét bút vùng phương khôi
                               Quảng Ngãi - quê hương tôi 
                               Dòng sông rạo rực 
                               Lưng Rồng uốn khúc
                               Rực rỡ ánh dương ngời
                               Trùng trùng gấm vóc
                               Huyết lệ sử dân Hời 
                              Từ Chiêm Thành khai quốc
                               Dâng về ngôi Đại Việt 
                               Trọn ân tình Chúa, Tôi
                               Quảng Ngãi - quê hương tôi 
                               Dân tình bất ly 
                               Dân trí bất nhược
                               Dân đức bất suy
                               Dân  tâm bất khuất 
                               Khi thiêng nung đúc
                               Văn chương kiệt phách hào hoa
                               Bất chấp cường quyền , uy vũ ...

   Cùng với  sự nghiệp thơ, có 1 tác phẩm  của Nguyễn Vỹ được nhiều người yêu thích, đánh giá cao - đó là tác phẩm  Tuấn, chàng trai nước Việt - tác phẩm này trước khi in thành sách ( 2 tập ) được đăng tải từng kỳ trên tạp chí Phổ  thông, thu hút được đông đảo người đọc.   Hình minh họa trong tác phẩm: một thanh niên khôi ngô, tuấn tú mặc chiếc áo dài cổ truyền , đầu đội mũ cối rộng vành đã trở thành thân thuộc với người đọc thời ấy.  Theo Nguyễn Vỹ, tác phẩm  Tuấn, chàng trai nước Việt không phài là tiểu thuyết, cũng không phải tự truyện - [  mà ]  Nguyễn Vỹ  viết về con người,  những sự kiện chân thật, với tư cách nhân chứng khách quan của 1 thời đại.  Chính vì vậy, ông gọi tác phẩm của mình là  chứng nhân thời đại, viết về xã hội Việtnam từ những năm đầu thế kỷ XX đến 1945 : chân dung cuộc sống của 1 thế hệ cùng thời với tác giả.  

     Nguyễn Vỹ đã ghi chép  một cách đầy sáng tạo các sự kiện; phải nói  là ngồn ngồn sự kiện, đấy hấp dẫn, phong phú, chân thật trong Tuấn, chàng trai nước Việt.    Tác giả trở hành người kể chuyện tài hoa, hấp dẫn: từ chuyện ăn mặc, thời trang, tóc tai, học hành, thi cử, chuyện làng xã hội chính trị ... Từ đời sống sinh hoạt mỗi vùng đất của 1 đất nước chuyên sống bằng nông nghiệp lạc hậu, nay tiếp xúc với phương tiện hiện đại, cơ giới, máy móc tự động  phương tây - đến tình cảm, suy nghĩ  một thế hệ đối với đất nước, dân tộc.  

    Đọc tác phẩm này của Nguyễn Vỹ, chúng ta thấy rõ hoàn cảnh , cuộc sống  đất nước việt, từ  thời kỳ phong kiến, thuộc địa đến thời kỳ bùng nổ dân chủ, giành độc lập.   Chúng ta hiểu rõ tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội; cũng như, những tập quán xã hội nước ta  trong thời kỳ  đầu thế kỷ XX. 

     Tác phẩm Tuấn, chàng trai nước Việt đã trở thành nguồn tư liệu quý giá giúp rất nhiều cho những nhà nghiên cứu, biên soạn, trích dẫn phong tục tập quán, sinh hoạt , đới sống, kể cả những  chuyển biến lịch sử đất nước , từ thời kỳ đầu của thế kỷ XX.

   Với tác phẩm Tuấn, chàng trai nước Việt - thi sĩ Nguyễn Vỹ quả là nhân chứng [ có một, không hai ] của một thời đại  [ nhiễu nhương ].  []

                                                           ( kỳ sau :  Quách Tấn : người giữ đền tài hoa ) 

       lê ngọc trác 


   tài liệu tham khảo :

- Nhà văn hiện đại / Vũ ngọc Phan (  Nguyễn đức Phiên xb, Hànội 1942 ).
- Thi nhân Việtnam / Hoài Thanh + Hoài Chân  ( Hànội, 1942)
- Nguyễn Vỹ : nhân tích của 1 vùng đất và 1 thời đại / Đỗ lai Thúy
    ( tạp chí Văn học Nghệ thuật số 7 / 2007).
 - tạp chí  Phổ  thông ( số 233 / 1970 ).

 (  nguồn :    NXB  VĂN HỌC + Cty văn hóa  ĐẤT VIỆT -  Hànội ,  2013 - tr  53 - 60 )