<T.Van & Bạn hữu>
ban mai, cô là ai?
------------------------------------------
đỗ xuân tê
(ảnh in kèm bài viết)
- ... tôi xem cô [Ban Mai] là một phụ nữ có bản lĩnh, hiểu theo nghĩa khiêm tốn nhất. Chỉ là một sinh viên cao học, dám chọn cho mình một đề tài hắc búa, một phạm trù văn học nghệ thuật khá nhạy cảm, một khuôn mặt văn nghệ sĩ lớn [tcs] còn nhiều tranh cãi ...
- ... nếu công trình chỉ phổ biến trong phạm vi campus; thì có thể thông cảm ... nhưng luận án thạc sĩ này được nâng lên tác phẩm đem in ấn, phát hành cả trong và ngoài nước; thì quả là một hiện tượng văn hóa dễ bị ngộ nhận, dễ bị săm soi ghen tị, dễ bị đánh hội đồng và quy chụp không không tiếc ...
- ... biết đâu cô [Ban Mai] có thể trở thành một cây bút lý luận phê bình, đủ sức kế thừa 'thế- hệ-Thụy-Khuê'. - ĐỖ XUÂN TÊ -
Cách đây 7 năm, người ta chưa biết Ban Mai là ai. Nhưng 5 năm trở lại đây, cây viết này đã làm người ta chú ý đến đất Qui nhơn, khơi dậy một địa danh chừng như bị ngủ quên sau chiến tranh -- mà di sản phong phú về mặt lịch sử địa hình; và, tiềm năng kinh tế -- lẽ ra phải trở thành một thành phố ngang tầm với Đà nẵng; ngang ngửa với Nha trang, một điểm tựa huyết mạch của miền trung Trung bộ, như đã có từ trước 75.
(...) - tạm lược vài dòng- Bt.)
Cũng tình cờ cuả số phận, người nhạc sĩ huyền thoại Trịnh công Sơn đã có những tháng năm gần gũi với mảnh đất này -- khi anh có thời là cựu giáo sinh trường Sư phạm Qui nhơn, bất đắc dĩ đã trở thành nhà giáo -- và nhiều bức thư tình, ca khúc đầu đời viết và thai nghén ở đây.
Có thể vì những kết nối như vậy, mà tác giả có tên Ban
Mai , một cô gái đã có những ký ức khó quên trên đường di tản vào Nam, hồi 30-4-75--đã trở lại thành phố [Qui nhơn] trưởng thành -- được đào tạo trở thành một cán bộ giảng dạy, với học vị thạc sĩ, mà luận án tốt nghiệp cao học của cô, đã gợi hứng từ dòng nhạc sĩ và tác giả Diễm xưa -- sau được in ấn -- trở thành tác phẩm Trịnh công Sơn- vết chân dã tràng, một công trình nghiên cứu văn hóa nghệ thuật có giá trị, gây xôn xao một thời; và, mặc nhiên đất Qui nhơn lại được quần chúng yêu nhạc, yêu thơ trong và ngoài nước quan tâm theo dõi.
( sách minh họa in kèm theo bài)
Quan tâm ở đây -- đáng tiếc lại không theo hướng tích cực -- mà dư luận lên án việc làm của các giới chức văn hóa tư tưởng của tp. Qui nhơn, đã có quyết định phi hành chính; phép vua thua lệ làng -- khi hành xử, bằng cách cho thu hồi, cấm lưu hành tác phẩm khảo cứu [Trịnh công Sơn- vết chân dã tràng] của Ban Mai trên địa bàn địa phương, với lý do " phỉ báng xướng máu của bao thế hệ cha, anh, đã ngã xuống; tô thắm nền hào bình của đất việt."
Chuyện này đã được bàn; và, đăng tải nhiều -- dư luận nói chung [là] bênh vực Ban Mai; và không đồng thuận [cách xử lý rất vô lý] phê phán, săm soi ác ý, rồi cho phát tán trên các báo đăng, đòi trung ương rút giấy phép xuất bản, thu hồi tác phẩm [Trịnh công Sơn- vết chân dã tràng] đã phát hành.
Cuối cùng, cục Xuất bản đã vào cuộc; và, việc lưu hành
[Trịnh công Sơn- vết chân đã tràng/ nxb Lao động Hà nội cấp phép in ấn] được phát hành trở lại bình thường, [phủ nhận] cái quyết định quái đản của chính quyền địa phương.
Nhưng như vậy, cũng là may cho Ban Mai; vì lẻ ở Việt nam, tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược xưa nay không phải là hiếm -- tập quán phép vua thua lệ làng không phải là lạ, trong quản lý văn hóa và thẩm quyền in ấn.
Nhiều tác giả phái nam đã chịu cảnh ê chề; nhưng phái nữ, phải lể đến Nguyễn ngọc Tư với Cánh đồng bất tận -- và, sau Ban Mai -- [tới] một cây viết nữ, cũng thạc sĩ, cùng họ với tôi [Đỗ xuân Tê] -- do bản tham luận dị biệt với cách nhìn của đảng, đã bị thu hồi cả công trình nghiên cứu lẫn bằng tốt nghiệp.
Trở lại chuyện tác phẩm, do tò mò vì yêu nhạc Trịnh, tôi đã có cuốn sách [Trịnh công Sơn- vết chân dã tràng] trong tay. Tò mò, vì Ban Mai nhiều hơn; do các con gái tôi đã sở hữu một collection khá phong phú về TCS; do chính tác giả in và phát hành. Bản thân tôi cũng có một thời lam công tác văn nghệ; [Tổng cục Chiến tranh chính trị VNCH] nên cũng biết đôi điều về họ Trịnh lúc anh còn sống và thường mỗi năm viết một bài, nhân ngày 1-4.
Vậy BAN MAI, CÔ LÀ AI? -- làm sao mà một nhà giáo, tình cờ bị đưa đẩy trở thành cây viết nữ -- đành rằng vô cảm-- nhưng đã làm đau đầu những người làm công tác tư tưởng từ trung ương tới địa phương; khiến cấp ủy tp [Qui nhơn] phải ra lệnh thu hồi, cấm phát hành cuốn sách [Trịnh công Sơn- vết chân dã tràng] của Ban Mai, trên địa bàn sở tại.
Tim hiểu điều này, tôi [Đỗ xuân Tê] đã có dịp xem lại tác phẩm; đọc mấy bài phỏng vấn tác giả, (đáng chú ý là của Trần Vũ) tìm đọc các tản văn của tác giả N.H. đăng trên báo đảng. (xem họ 'đánh' thế nào.)
Nhờ vậy, với tư cách người đọc, lại thấy thích thú và đồng cảm nhiều điều với một tác giả (dù đã có con gái lớn), qua cuốn sách bị cấm (nhưng không cấm hẳn); cũng phát hiện nhiều khía cạnh độc đáo, thể hiện qua cách nhìn , văn phong của người đẹp Qui nhơn [Ban Mai] trong các tản văn.
Cảm nhận đầu tiên về Ban Mai, tôi xem cô là một phụ nữ có bản lĩnh, hiểu theo nghĩa khiêm tốn nhất. Chỉ là một sinh viên bậc cao học, dám chọn cho mình một đề tài hóc búa, một phạm trù văn học nghệ thuật khá nhạy cảm; một khuôn mặt văn nghệ sĩ lớn còn nhiều tranh cãi, một bề dày tác phẩm vừa đồ sộ về số lượng, vừa sâu sắc về ca từ, vừa ẩn khuất nhiều ẩn dụ; tùy góc nhìn, và diễn nghĩa của thập phương -- một đề tài trước đó đã được nghiên cứu, sưu tầm, phê bình của nhiều cây viết uy tín trong và ngoài nước-- trong khi bản thân cô sinh viên [ Nguyễn thị Thanh Thúy, tên thật Ban Mai.] còn non nớt, chưa có trải nghiệm giao lưu gì với tác giả [Trịnh công Sơn] --[lại nữa] bề dày chữ nghĩa chưa được nhìn nhận như một cây bút thành danh.
Nếu công trình chỉ phổ biến trong phạm vi campus; thì điều này có thể thông cảm; nhưng đề tài luận án lại nâng lên tác phẩm, đem in ấn, phát hành cả trong nước lẫn ngoài nước, thì, quả là một việc làm chấn động, một hiện tượng văn hóa dễ [bị] ngộ nhận, dễ bị săm soi ghen tị, dễ bị đánh hội đồng và quy chụp không thương tiếc.
Chuyện nghĩ phòng xa như vậy, nhưng thực tế kịch bản xảy ra đúng như dự báo. Họ đánh cô vào 2 huyệt chính là 'cách sao chép' các sách đã dẫn ra -- và, 'chương 4' cuốn sách bày tỏ quan điểm tác giả về dòng nhạc 'phản chiến' của nhạc sĩ họ Trịnh. Người đánh cô trong chừng mực nào đó, cũng có một số hiểu biết khá sâu về tác giả + tác phẩm Trịnh công Sơn -- chỉ khác là trong 'văn chương chỉ điểm' -- anh ta tận dụng phương thức chụp mũ, quyết hạ gục một cây viết nữ, chỉ là một nhà giáo khiêm tốn, chưa có chỗ đứng trong làng văn, làng báo.
Bài viết này không có ý khơi lại một chuyện đã qua -- và, lập lại những tranh cãi phản biện phi văn hóa -- vì lẽ, kết cuộc đã có ngã rẽ an toàn; và hiệu ứng ngược lại, chỉ quảng bá, khiến cho tác phẩm và bản thân tác giả [Ban Mai] vô hình chung được công luận trong và ngoài nước đánh giá và [được] chú ý nhiều hơn.
Có thể, vì sự chú mục như vậy mà Ban Mai quay sang viết tản văn, một thể loại khó viết, [cô] lại viết hay, chính tự cô thử nghiệm. Không ngờ từ đấy, Ban Mai trở thành một tác giả được nhìn nhận, qua nhiều bài viết sâu sắc thực sự mang tính cách văn học [đích thực.]
Đáng chú ý là những bài điểm sách, phê bình văn học, và, tản mạn đời thường qua nhiều góc cạnh. Về những tác phẩm cô có dịp tiếp cận; tôi ghi nhận thái độ trân trọng người viết, cô có cái nhìn khá sắc sảo về chân dung từng tác giả, làm bật lên những điểm sáng trong quá trình sáng tác; và khai quật những mảng tối trong tâm tư đời thường của họ, để độc giả hiểu thêm vài khía cạnh bên lề; nhưng hữu ích cho viêc đánh giá tác phẩm Mang Viên Long,[ qua bài viết] 'Mang Viên Long, một thế hệ buồn'-- cô viết về con người tác giả cùng quê [Bình định]-- là một bài viết hay.
(theo ý tôi.)
Là một nhà nghiên cứu văn hóa, cô[ Ban Mai] có duyên với công việc này; và, nếu mài kiếm cho sắc --" biết đâu có thể trở thành một cây bút lý luận, phê bình đủ sức kế thừa thế-hệ-Thụy-Khê.
[]
(...) - tạm lược khoảng trên 30 dòng- Bt.)
ĐỖ XUÂN TÊ
SANTA ANNA , THÁNG 5-2015
( trích từ < T.Van &Bạn hữu>)
(chụp trên Internet)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét