nguiễn ngu í phê bình ' cho thuê bản thân ' , thơ thế phong , saigon 1962

                         cho thuê bản thân / thơ thế phong
                                                    bài viết: nguiễn ngu í


         CHO THUÊ BẢN THÂN -- Thế Phong -- Đại Nam văn-hiến xuất bản, Saigon 1962 -- 28 trang in Rô-nê-ô -- khổ   21 x 26 -- Giá 30 đồng .

         Hai mươi tám bài thơ , nhưng mà đọc  từ bài đầu tiên đến bài cuối, hai mươi tờ thơ in rô nê ô này chiếm thì giờ người đọc bằng cả trăm bài  thơ in ti-pô.   Ấy là với tập thơ này,  kĩ thuật đánh máy và quay rô-nê-ô của tác giả, kiêm giám đốc; kiêm thư lí, quản lí, kiêm người chạy giấy của Đại Nam văn hiến xuất bản cục  đã tiến bộ nhiều lắm rồi.
         Nhưng có ai chê chi nhà xuất bản, có ai trách chi tác giả, khi mà lòng say mê Nghệ Thuật và ý  chí trình diện những đứa con tinh thần của chính mình, cua các bạn thân mình, nó thiết tha đến nỗi không nề lỗ lã, chẳng ngại chê cười, cứ hằng năm  , lại có vài tập thơ, hoặc truyện, hoặc khảo luận ra đời với phương tiện thủ công, với cái bề ngoài  bà con nghèo , và cứ như thế, đều đặn đã mấy năm nay.
        Và nay, trong tập thơ mới nhất của Thế-Phong,  chúng ta càng thấy rõ rệt dấu vết của cuộc đời lạ lùng, chật vật cùng những ý tưởng không-giống-người của tác giả, thì âu đó cũng là điều quá dĩ nhiên.
         Và những ai thích thơ Đường luật, mê thể lục bát ..., cho rằng thơ phải du dương, phải dễ hiểu thì xin đừng tìm đến Thế-Phong.   Vì chắc rằng các bạn ấy sẽ  bỏ cuộc  sau ba bài !
         Xin chớ-tưởng rằng đây là văn xuôi, tuy trong Cho Thuê Bản Thân  cũng có đôi  bài không có lấy một vần , hoặc rõ ràng, hẳn là văn xuôi đi mất, như bài Chàng ơi ! Chàng  không quên em .
        Nhưng thơ của Thế-Phong  là một thứ ngựa rừng, đã không chịu mang yên, ngậm vàm, mà lại thây kệ những con đường mòn có sẵn.
        Mời  các bạn hãy đọc qua một bài thơ mà tác giả  chọn làm tên cho toàn tập :

                        Ngày hôm nay  sao dài dằng dặc
                        tám tiếng đồng hồ làm quần quật chưa đủ kiếm cơm
                        vì anh tin công việc làm còn phải mạng đăng-ten
                        đôi giầy da Thụy Sĩ vẫn cần xi đánh bóng
                        thiếu tiền mua tặng em chiếc áo bông màu
                        một con búp-bê quà  tặng sinh nhật con đầu lòng
                        mà đêm qua em không nói .. anh hiểu rõ tủi thân khóc miết  ...

         Bản  thân nhà thơ, buồn, cực, chẳng ra gì, gần như bất lực, thì Thế-Phong có cho ai thuê đi, ta cũng chẳng lạ, nhưng mà còn Nguyễn Du, vì sao Thế Phong lại cho thuê nốt vị thi hào khả kính dân Việt ?

                         Tôi hy vọng  học trò không bằng lòng tôi khen giảng
                         áo cồn thôi vòng cổ, tôi đấm  bóng tôi vào gương soi
                         cho thuê Nguyễn Du, sự cần thiết không lấy bồi thường

          Thì ra  tác giả đem Nguyễn Du ra giảng giải cho học trò, và thấy rằng Nguyễn Du không xứng đáng :

                        Tôi  khinh tôi ra mặt trót khen tràn cổ nhân
                        tôi phỉ nhổ tôi thực sự vì phê bình Kiều danh tiếng
                        trong văn học sử tôi sổ toẹt những tên thi hào vỏ
                        chỉ đại diện cho một góc cạnh nhìn đới nho nhỏ ...
                                                      CHO THUÊ NGUYỄN DU

           Thơ  Thế Phong thiếu nhạc, thiếu cả tiết điệu, do đó khổ đọc là điều ta phải chịu khi muốn làm quen với thơ  Thế Phong.   Nhưng độ sống lắm chiều của tác giả, những ý tưởng ngược đời của người thơ cũng phản ảnh được cái gì của cái thời hỗn tạp hậu chiến.
            Trắng trợn sỗ sàng, tàn nhẫn, ta đều thấy đó đây  trong thơ Thế Phong , nhưng cái chân thành không bao giờ vắng mặt.   Âu đó cũng là một điều đáng kể cho người tự cho mình là kẻ bị lưu đày .

                          Tôi  mang sự lưu đày tù ngục giam trong đôi ngươi
                          ra đường mình là kẻ xa lạ mọi người
                          khi bản án chung thân tự tay mình ký nhận
                          khi chán chường không thể bộc lộ cho đời ...

           Một  nhân vật tự lưu đày của J.P. Sartre ( Frantz trong Les Séquestrés d' Altona ) khi ngồi  trong phòng kín, thường lên tiếng trần tình trước một bày cua.   Nhân vật đó tự dối mình, dối người, dối cả bày cua là những sinh vật chịu nghe những lời lảm nhảm.   Thế Phong cũng tự cho mình là người tự lưu đày. 
         E sợ người đồng thời không hiểu nổi mình, anh xoay lưng lại cuộc đời, ghi lấy thi thần để mà giãi bày những từ khước, những chối cãi, những phủ nhận, những mộng ảo ...
           Kể  ra làm thi thần của kẻ tự lưu đày cũng là điều khổ hạnh lắm thay ! [] 

      nguyễn ngu í 

nguồn:   tạp chí TIN SÁCH  số 10 - 1962 , Saigon.
                  chủ nhiệm :  Nguyễn Ngọc Linh.

------------------

trích nguyên tác thơ thế phong trong cho thuê bản thân
(   có đọc lại,  sửa chữa - tháng  10- 2012 )


                             1. cho thuê bản thân

  Khi mình  mang trong thân từ trái tim phát nổ
 anh hùng vỗ ngực tự xưng  phản ảnh suy nhược yếu hèn
 Như chúng đổ lô- cốt làm cốt sắt bê- tông
những  lỗ hào  ụ đắp xây lô-cốt nhìn cuộc đời
giấu thân hình phì nộn e ngại khổ đau
như mỗi lần nói thôi yêu em 
thực lòng sợ mất người yêu quá đỗi!
bơ vơ như cỏ  khô  chờ gió nổi
que diêm châm bén, cả rừng reo hò ! 
 gió reo dũng mãnh lòng tim vắt đau
 như mỗi lần tự biện hộ
có hiểu gì  bản chất, vóc dáng, tính tình
nhớ một lầm tim đau nhói điếng
 đạn tôm-sơn vết thương rữa nào anh rên la ?
 cuối tuần nằm dưỡng đường bước ra
ngực mình  chẳng có huy chương đeo lủng lẳng
 giá trị một lần quần ủi láng, áo hộp là
  dạo phố nghênh ngang e đời nhìn  túi rỗng
thủ đoạn  có mặt bắt đầu từ đó
biện minh giả dối sáng tỏ hơn sự thật
lòng mình nào có giấu nổi ai ?
sợ soi gương đối bóng nhìn thấu rõ
anh yêu em bằng trái tim bỏ ngỏ
bàn tay  giỏ máu hồng  tươi
bầy tỏ tình yêu lời quê kệch
không  xây bê- tông cốt sắt
yêu em nhìn qua lỗ hào ụ đắp
 hôm nay sao ngày dài  dằng dặc
 tám tiếng đồng hồ quần quật chưa đủ kiếm cơm
 anh tin công việc làm còn phải  mạng đăng- ten 
 đôi giầy da Thụy Sĩ  vẫn cần xi đánh bóng
buồn nhiều lần nuốt cay đắng
 thiếu tiền mua tặng em chiếc áo bông mầu
 búp bê quà tặng sinh nhật con gái đầu lòng
đêm qua em không nói  - con tủi thân khóc miết

Mắt thèm thuồng  con thiếu quà tết
chúng ta nhìn con trai hiên ngang băng đại lộ
súng nhằm bắn không  nhắm đích
biết tại sao  vui lòng thí chết !

              2. nói lẫy

Mệt nhọc khốn khổ nhói đau đê hèn nhức nhối
cho thuê bản thân  tám tiếng dài
đồng  lương chực chầu ,  sên bò hành chính
anh vui hơn ghi- xê bưu điện em lĩnh tiền
 chiếc giỏ áo cụt tay tung tăng chẩy chợ
trưa bát cơm  ngon lùa 
 họng mát
 tôi canh ngon 
 đôi mắt con thơ chưa từng cay đắng
 có em
  đêm mưa lạnh nỉ non nghĩa lý chuyện đời
 giận em nhiều
anh hay nói lẫy  đấy thôi !
có mặt anh đây
chẳng còn  gì  nghĩa  lý ?  
xã hội vẫn bước đều hãnh tiến 
 đi lên  lùi lại cũng  chẳng sao
 có phải vậy ?
 bởi anh
bất kham con ngựa vía 
áo cơm rách
tim hồng dòng máu đỏ
 con vắt xanh ngọc bích  hút hồng huyết cầu
 anh chửi thề
văng tục
ăn nói xuề xòa
chán ngấy đầu môi
 lời văn hoa rỗng ruột !


3. phẫn nộ

 Tôi đóng cửa phòng  âm u nắng quái chiều
 em ra về rồi
 tôi không dám quay mặt nhìn theo
 từ sáng đến trưa và chiều tối rầi lại khuya
đêm có gì lạ ở nhà thuê
 không thừa bấy nhiêu điều quen thuộc
 tĩnh vật  bạn thân đớn đau
chủ nhà nóng giận
tay cầm bút vung nhanh, cao, xê dịch
bấy nhiêu dòng
ba  chiếc gối mầu xanh, vàng đỏ
 lấn tóc chen đầu
 chiếc khăn hồng mua về
chờ em
chưa bao giờ  rửa mặt
 đêm nhoai mình
 phủ lên mắt lên môi 
 ánh  áng ban mai phải chột phải đui
 đôi mắt người thơ
 khỏi lên cơn giận dữ
 đọc báo trang tư 
rất nhiều  tin mừng ai đó đăng tải 
 soi thất bại lòng mình!

 Mai A em !
sao không phỉ nhổ mặt anh 
bất tài
 sai hẹn 
tội lỗi
chưa làm em buồn phiền ?
 đừng xõa tóc trước gương anh chải tóc
 đừng nhắc lập  gia đình
 anh buồn tức 
em lên xe rồi
bóng tối phủ 
anh lùa hai tay xương xẩu
 quờ mái tóc đen 
 giật thốc ngược
hành hạ
 da đầu  bựt trốc 
cho đê mê cảm giác khổ đau ứa nước mắt
 buồn rũ rượi tê điếng  da

 Mai A em !
đừng  thương , giận , yêu  ,hờn  
đều vô  tích sự !
thế kỷ này 
không ai xả thân
ngoài bản thân !

 Mỗi lần 
làm ngơ rút đôi mắt sáng
tôi,
thằng hèn nhát 
 giấu mặt trước gương
 khuôn mặt đáng yêu
 ở đâu,
 còn hay mất ?!
 bản thân
 tự khinh trỗi dậy  
 dán đôi  ngươi mắt  
nhìn
cuộc đời
rác, muỗi, ruồi ,
 bay tứ tán
nhiều lần nếm mùi thối mùi ôi 
giá trị 
bằng  một lần
 bịt mũi quay gót
 trước thềm bông trưởng giả .

Còn lại mình tôi,
 em đi rồi
 khoá trái cửa
 đèn sáng bật  lên
đêm tối xuyên đầu
 chiếc gối xanh 
 em đặt mớ tóc ban chiều
 vẫn chỗ nằm này
sao  không còn hơi ấm ?

4.  nhân bản

 Tôi giam mình 
 phòng nhỏ thiếu ánh đèn
 hình ảnh hiền từ  mẹ tôi  
mộng về thăm con
giụi mắt thâm quầng soi gương
lòng bồn chồn 
 ôm ảnh  em  vào lòng
 sao vội vã cấu cào ? 
 súng nổ vọng về 
 lòng hoang mang  bồn chồn
đây
 sàn nhẩy ánh đèn làm lóe mắt
giờ này trận địa
 lính vô danh giã từ  đời 
 me già, vợ trẻ, con thơ
ai nuôi cho 
 hậu phương xa  !
tôi
không thể  phí hoang
dầu bữa nay 
tiền đầy bốp da
tôi hôn em chưa  mặn nồng
tương lai đầy bất trắc !
tiễn em đi rồi
tôi như cụt bàn tay
 hoa nở đẹp
không để  soi mắt tôi
ai  thực lòng yêu hoa sao nỡ trả giá ?
kinh nghiệm  bản thân
mua bằng máu
 chân phồng da sắc bén đá tai mèo
em yêu thương ơi !
dân tộc ngủ chăn bông
 lạnh đêm dài
ai tưởng nhớ anh hùng vô danh 
 tổ quốc  hèn hạ phận nghèo nhược tiểu  

 Tôi giam mình 
phòng nhỏ thiếu ánh đèn 
 từ chối làm người
tình yêu
non sông cưu mang !!!

5.   lưu đày

 Tôi mang lưu đày
 tù ngục giam đôi ngươi
 ra đường là kẻ xa lạ mọi người 
 bản án chung thân tự tay mình ký nhận 
 chán chường  này không thể bộc lộ cho đời
 buồn phiền 
làm thơ
 không trồng ở đất đai
 trải rộng phơi nắng
thơ tan biến
  thiên nhiên bao la
xoáy vòm mất hút
 ngửa mặt nhìn
 trời xanh
thay chiếu làm giường
 than ôi !
ai khâm liệm ai không trống kèn ?
 bầu trời
 mặt trăng
 chỉ là  trò chơi tiêu khiển
 sớm muộn gì
thì em và anh  cũng  chán  nhau ! 
ôm em
 vui
ngủ lì buổi sáng
 em  yêu ơi !
 cứ tự do đi đứng
vì em
anh lạm dụng ngôn từ 
 có em
thì anh muốn đàn muốn ca 
 dệt sợi  thơ  nuột nà
tứng da hồng thiếu nữ 
đúc sắt nung đạn sáng ngời 
 nòng súng thép 
 bảo vệ biên cương tổ quốc
 giấu yêu ! 
bảo vệ tình yêu
đôi vai cánh tay 

Em gái yêu ơi
 sao em dậy sớm? 
 tiễn nhau lưu đày  
không cần luyến mến !


  6. một an ủi :  có  một người đàn bà  làm vợ ...


Tôi về ngủ đây này
nửa vòm trăng thơm mát quá
còn dẫy phố
 người nào  thức khép cửa ù lì 
 nửa khuya
tự dưng tôi thành ma hun hút bóng
 qua nghĩa trang
đời  mồ côi
chó sủa lạnh thau đồng
 cơm cháo gì đâu
 trọn ngày chưa nghĩ 
 nhà trọ
một nửa cho thuê lại
 bớt phần nào tiền thuê 
buồn ơi buồn !
đời đi  lên bước  xuống  mấy hồi
tháng ngày đều là chúa nhật 
 chiều thứ bẩy
tôi bâng quớ
 ờ
chiều thứ bẩy
không còn ai  yêu  ta
cùng dạo phố phường
lấy  đêm làm ngày
 muỗi đói  chích nhói đau

  Thế giới
ngày mai ư
 bạn bè  tĩnh vật 
 ly tách
 sách vở
 bản thảo
chất chồng ngun ngút
ở trần
nhử muỗi đốt lưng làm vui
  no nê rồi
 muổi tìm bóng tối ẩn mình
  thằng  bạn thương tôi 
 trốn phương nào ẩn dật?
 
Con bé yêu tôi
nằm giường cùng ai 
 tắt  đèn ? 
 trốn tránh  
 tình yêu, áo cơm  tôi thiếu
dị đồng  thật rồi
 nó làm vợ
tôi  là chồng ?

Tôi nằm yên
đêm  vẫn tối đen
ngửa mặt nằm 
 nhìn trần nhà
thạch sùng tặc lưỡi
than thận trách phận
 ai hay tôi ?

 Có tiếng người đàn bà  là vợ,
 người thuê chung nhà ,
 nhắc tôi luôn
nước đun sôi ban chiều
 nàng rót đầy bình thủy
 quần áo giặt
phơi ban ngày
 quên về thu cất
 nàng sắp đặt thứ tự
nơi chân giường  tôi chu tất
tôi 
 thầm cảm ơn  em
 tỏ bầy 
liếc  nhìn
 qua đôi mắt đẹp tuyệt trần
nửa khuya
 đàn ông
 ngự trị làm chủ hình hài
ai ? 

Riêng tôi
đành 
 từ chối,
lánh xa
tiếng  thở dài
hổn hển
 nhân bản
 đàn bà !  

   VIẾT Ở XÓM ĐẠO TÂN SA CHÂU 1961-
  TẶNG NGƯỜI ĐÀN BÀ, VỢ NGƯỜI THUÊ CHUNG NHÀ  VỚI TÔI ,  CUỐI 1961.

7. vương miện của đời
                                      GỬI ĐỖ-MAI-A

Nhũng đêm sao mọc bừng - đêm thứ bẩy
anh vào phố  tìm mua áo bông mầu
không sao có mầu áo anh tìm
tím hoàng hôn tắt vội-- đường chiều em về heo hút gió
đời chán quá anh đưa em vào quán
 chúng mình bơ vơ -- ghế trống quá  -- hàng ba
đôi lứa đ6i thiên hạ chen đua 
 xương còn lại chất đầy trong bàn tiệc
kiếp ăn mày nạng chống gầy lũ lượt
tay loang lổ ghẻ Tàu miệng run đôi môi
 xin lại miếng ăn thừa -- cằn cốc đá  nước tan
- đời còn nhiều hứa hẹn, gặm xương thừa, gầm cầu, lề phố vắng

Những đêm sao  mọc bừng -- đêm thứ bẩy
anh thôi vào phố không nhìn ăn mày
không sao có mầu áo sáng anh tìm mua
vương miện đầy sương hoa
đợi chờ bao giờ phủ lên đầu mọi người một sớm ?
đời chán quá -- anh đưa em vào phố
chúng mình bơ vơ quá -- ghế trống hàng hai
ăn mày nô lệ miếng ăn thừa
  chúng mình cúi gằm ăn sao không ngửng mặt ? *


 8.  cho thuê nguyễn du
                                                          GỬI LỮ HỒ

Thắt nút cà vạt cổ cồn  không thấy ghét bám phía sau
lên giọng thầy giảng văn chương khỏi mang tiếng học trò
 mang sự lúng túng  đền bù thuốc lá châm liên miên
 chưa nghiện thuốc nặng sao phà hơi qua lỗ mũi
 bảo đảm vợ con trưa chiều áo cơm lên giọng
 gõ mặt bàn tiếng văn chương Nguyễn Du
 ba trăm năm chưa hết -- còn ai khóc Tố Như ?
 có chăng phường bất tài ám ảnh mượn danh tràn 
 thi nhân ngày xưa hẳn mặc toàn áo gấm ?
túi đầy tiền  rủng rỉnh tay nào với tha nhân ?
tôi không còn cảm hứng cảm thông  Kim Vân Kiều
tôi nhổ bọt vào mặt tôi chót khen thi hào
 lời khen tặng mười năm ròng không đổi mới
 ba ngàn câu thơ chưa làm tôi xúc động
 họa  chăng đôi ba câu tả thật đời lãng mạn
 dăm ba điều kinh nghiệm  của lần trao ái tình
 một vài cảnh đẹp nước chảy qua cầu tiết Thanh Minh
mua gương Từ Hải vì ai mà lơ láo triều đình ?
một lần ẩn mặt Hồng Lĩnh tìm vần thơ ẩn chìm
và như thế đủ rồi: Nguyễn Du , một ghế ngồi thi sĩ
 phủ nhận lịch sử văn chương chiều dài thơ muôn năm .

Tôi khinh tôi ra mặt cứ khen tràn cổ nhân
 tôi phỉ nhổ  mặt tôi  thực sự phê bình Kiều danh tiếng
 văn học sử tôi sổ toẹt thi hào vỏ
đại diện một góc cạnh cỏn con nhìn đời nho nhỏ
cả tên làm thơ quan lại nịnh bợ danh tướng công
 mong danh tiếng mình mãi gắn bó cùng non sông
 ca tụng cái đẹp vẻ hay nhà trường đổi đồng tiền

Tôi hy vọng học trò không bằng lòng lời khen giảng
 áo cồn thôi vòng cổ tôi đấm bóng tôi gương soi
 Cho thuê Nguyễn Du thật cần thiết không cần đòi bồi thường . *  []

 thơ thế phong

----------
*  2 bài này trích lại trong CỤM HOA TÌNH YÊU (  Thi tập VII / 2001 ) 
 Hội Thơ Tài Tử Việtnam Hải  Ngoại  xuất bản, USA 2002 -  tr 370- 372  ).